Ziemniaki - wartości odżywcze i właściwości zdrowotne ziemniaków, ich odmiany

Prędzej nasycisz się, jedząc ziemniaki, niż patrząc na pieczeń – to niejedyne przysłowie w prosty sposób charakteryzujące warzywa, które u nas od wieków biją rekordy popularności. Polacy chętnie przyłączają się do bicia tego rekordu. 

Na świecie, statystycznie, człowiek je 33 kilogramy ziemniaków rocznie, a przeciętny Polak – prawie 100 kilogramów. To i tak znacznie mniej niż było. Przykładowo: w latach 60-tych statystyczny Polak zjadał co roku ponad 200 kilogramów tego warzywa.

Panuje pogląd, że skoro ziemniaki są sycące, to sprawiają, że tyjemy. Tymczasem same ziemniaki nie tuczą, ponieważ zawierają śladowe ilości tłuszczu – w 100 gramach znajduje się około 0,1 g tłuszczu. Ich podstawa to woda. 100 gramów ziemniaków to średnio 80 g wody. W 100 gramach ugotowanych ziemniaków jest 75 kalorii. Tuczą natomiast dodatki, z jakimi serwujemy ziemniaki, choćby gęste, tłuste sosy. Kilogramów nam przybędzie również wówczas, gdy będziemy zajadali się ziemniakami z masłem, smażonymi ziemniakami albo tłustymi frytkami, np. tymi serwowanymi z paczki. Albo zapiekankę ziemniaczaną z dodatkiem tłustych serów.

Przeczytaj: Owoce i warzywa, które pomogą schudnąć i utrzymać smukłą sylwetkę 

O tym, że warzywa trzeba jeść, bo są zdrowe, specjalnie nikogo nie trzeba przekonywać. Ziemniaki zawierają dużo potasu, a ten reguluje ciśnienie krwi i pracę nerek, ponadto wpływa korzystnie na pracę mięśni i funkcjonowanie układu nerwowego. Błonnik, występujący w ziemniakach, ułatwia trawienie, chroni serce, dodaje energii. Kartofle zawierają też magnez (łagodzi nerwy i usprawnia krążenie) i fosfor (wpływa na zdrowie kości i zębów oraz na układ nerwowy). Podobnie, jak fosfor, oddziałuje na nasz organizm wapń, który także znajduje się w ziemniakach.

Ziemniaki zawierają także witaminę A (wpływa korzystnie na nasze oczy oraz na układ odpornościowy), witaminę C (podnosi odporność, korzystnie oddziałuje na układ krwionośny) oraz witaminy z grupy B (oddziałują np. na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, czyli m.in. na sprawność myślenia i na samopoczucie), w tym witaminę PP (zwaną też niacyną, witaminą B3, która m.in. reguluje poziom cukru we krwi i poziom cholesterolu, wpływa korzystnie na wygląd naszej skóry).

Polecamy poradnik: Bataty, czyli słodkie ziemniaki – wykorzystanie i właściwości 

Nasze babcie polecały ziemniaki na bolące gardło. Stosowały okłady z tego warzywa. Obierały 2–3 surowe ziemniaki i ścierały je na tarce. Do powstałej papki dodawały parę łyżek wody i całość gotowały. Gdy mikstura nieco ostygła, nakładały ją bezpośrednio na szyję aż po podbródek. Inny sposób polegał na tym, że papkę zawijały najpierw w gazę, potem kładły ją na szyję. Kompres przykładały i trzymały na niej przez kilka, kilkanaście minut.

(Pixabay.com)

W Polsce są obecnie 93 odmiany ziemniaków wpisane krajowego rejestru. Do najbardziej znanych odmian należą:

• Bryza – żółty miąższ, to ziemniak tzw. wszechstronnego użytku w kuchni, oprócz standardowych obiadów na pierwsze i drugie danie, można przygotowywać z niego też np. puree i placki ziemniaczane,
• Denar – ma jasnożółty miąższ, to również ziemniak wszechstronnego użytku, nadaje się także do sałatek,
• Finezja – jasnożółty miąższ, zastosowanie ogólne w kuchni, w tym na frytki albo puree,
• Lord – jasnożółty miąższ, ogóle zastosowanie plus sałatki,
• Tajfun – miąższ żółty, zastosowanie: ogólne i na puree,
• Vineta – ma żółty miąższ, wszechstronne zastosowanie, także do sałatek.

Ziemniaki sprzedawane w opakowaniach mają oznaczony typ. Typy kulinarne ziemniaków to symbole literowe:

• A – o dużej wilgotności i małej zawartości skrobi (tzw. sałatkowe),
• B – o miąższu średnio zwięzłym, nierozsypującym się (to ziemniaki uniwersalne, idealne do duszenia i gotowania),
• C – o największej zawartości skrobi, o jasnym i sypkim miąższu (dobre na placki, pyzy),
• D – ziemniaki pastewne.

Dowiedz się więcej: Jak wybierać ziemniaki do gotowania, smażenia i sałatki

Ziemniaki z przeznaczeniem na drugie danie powinny gotować się pod przykryciem przez 20-25 minut, w zależności od ich wielkości. Jeśli chcemy ugotować ziemniaki w zupie, kwadrans powinien wystarczyć, bo wtedy ziemniaki są drobniej pokrojone, poza tym, w gorącej zupie „dojdą" jeszcze do siebie.

Co do solenia ziemniaków: sól (zwykle 1 łyżeczka soli na 1 litr wody, zależnie od preferencji smakowych) powinniśmy dodać zaraz po nastawieniu ziemniaków albo jeszcze solimy wodę, zanim ziemniaki do niej trafią. Niektórzy twierdzą, że ziemniaki stracą mniej witamin, jeżeli wrzuci się je do już gotującej się i osolonej wody.

Uwaga!: Solanina to trucizna ukryta w ziemniakach 

Ziemniak wykazuje działanie nawilżające. Z tego powodu bywa stosowany do produkcji kremów lub maseczek do twarzy, także do cery trądzikowej. Odświeżają cerę i wygładza ją. Papka sporządzona z surowych ziemniaków też jest wykorzystywana – jako kompres. Tego rodzaju okład pomaga zlikwidować siniaki i liszaje. Kremy pod oczy z ziemniakiem w składzie mają natomiast za zadanie zlikwidować cienie pod oczami. We fryzjerstwie ziemniak także ma zastosowanie. Warzywo to stosowane jest choćby do farbowania siwych kosmyków. Taki efekt pozwala uzyskać płukanka ze skórek ziemniaka.

Zobacz także: Przepis na barszcz ukraiński

Król Jan III Sobieski w XVII wieku sprezentował swojej żonie, Marysieńce, worek... ziemniaków. Legenda głosi, że wcześniej spróbował ich po raz pierwszy pod Wiedniem i tak mu smakowały, że postanowił nimi obdarować swoją ukochaną. Swoim ogrodnikom zlecił natomiast ich uprawę. Wkrótce ziemniaki rosły w ogrodach należących do pałacu w Wilanowie, a potem już w całej Polsce.