Program „Mieszkanie za remont”, czyli wynajem za grosze. Korzystają na nim i gminy, i mieszkańcy

Program „Mieszkanie za remont" to określenie nieco mylące. Nie jest to bowiem, jak „Mieszkanie Plus" czy „Czyste Powietrze", jeden program działający w całej Polsce, a szereg mniejszych programów organizowanych przez niektóre gminy. Wszystkie łączy wspólne założenie: osoba, która na własną rękę wyremontuje zaniedbany lokal komunalny, może w zamian wynająć go od miasta na preferencyjnych warunkach. Kto i gdzie może skorzystać z tej opcji?

Program „Mieszkanie za remont", czyli walka z pustostanami

Program „Mieszkanie za remont" narodził się z potrzeby rozwiązania problemu, jakim jest zbyt mała liczba mieszkań komunalnych w stosunku do potrzeb. Jak podaje raport Najwyższej Izby Kontroli, w latach 2015–2018 w przebadanych gminach na takie lokale oczekiwały łącznie 8594 osoby, jednak przyznanych mieszkań było tylko 2087. W wielu miejscach absurdalnie długi był też czas oczekiwania na lokal – rekordowy okazał się Płock, gdzie na przydział trzeba było czekać przez 20 lat.

Główną przyczyną niedoboru mieszkań komunalnych jest brak pieniędzy. Wiele gmin ma za mało środków nie tylko na budowanie nowych lokali, ale też remontowanie tych już posiadanych. W efekcie w zasobie gminnym znajduje się dużo pustostanów – mieszkań, których nie można wydać najemcom, bo nie pozwala na to ich fatalny stan techniczny. Lokale te stoją więc nieużytkowane i dalej niszczeją, a kolejka oczekujących na przydział się wydłuża.

Przeczytaj: Na mieszkania komunalne czeka się 20 lat. Dramatyczne wyniki kontroli NIK

Program „Mieszkanie za remont" pomaga przełamać ten impas, dając najemcom możliwość wynajęcia pustostanu, o ile samodzielnie go wyremontują.

– Wielokrotnie zwracali się do mnie łodzianie, którzy spełniają wszelkie warunki, by wynająć mieszkanie komunalne, są już na liście oczekujących na lokal, ale wiedzą, że muszą jeszcze poczekać na remont mieszkania – czytamy w wypowiedzi prezydenta miasta Krzysztofa Piątkowskiego na stronie Urzędu Miasta Łodzi. – Tacy oczekujący mówili: sam wyremontuję to mieszkanie, tylko mi je wynajmijcie. Dziś mogę ogłosić, że rusza program, który właśnie to zakłada, czyli możemy wynająć komunalne mieszkanie szybciej, ale sami, na swój koszt musimy je wyremontować.

Ponieważ chętnych na mieszkania komunalne nie brakuje, zainteresowanie tego typu programami okazało się ogromne. W efekcie wdrożyło je wiele gmin w całej Polsce – z tej opcji można skorzystać m.in. w Katowicach, Szczecinie, Łodzi, Trzebini, Sosnowcu i Tarnowie. Dobrym przykładem zainteresowania „Mieszkaniem za remont" jest też Jaworzno, gdzie program okazał się takim sukcesem, że w 2019 r. dobiegła końca już trzecia jego edycja. Z kolei w Szczecinie program realizowany jest od 7 lat.

Mieszkanie komunalne w zamian za remont – jakie warunki?

Szczegółowe zasady programu „Mieszkanie za remont" różnią się w zależności od gminy. Bez zmian pozostaje tylko główna idea, czyli udostępnienie lokalu najemcom, którzy w określonym terminie przeprowadzą remont. Na ogół osoby chcące wziąć udział w programie muszą też spełniać określone kryteria, przede wszystkim kryterium dochodowe. Zazwyczaj wymagane jest też, żeby zainteresowani nie mieli praw do żadnego lokalu mieszkalnego.

Żeby lepiej zobrazować zasady działania programu, poniżej omawiamy jego funkcjonowanie w wybranych miastach w 2019 r. Jak łatwo zauważyć, zasady te są do siebie bardzo podobne. Po szczegółowe informacje dotyczące aktualnych warunków programu i terminów składania wniosków należy zgłosić się do odpowiedniego urzędu gminy lub miasta.

Katowice

W 2019 r. program „Mieszkanie za remont" miał w Katowicach aż 5 edycji. Warunkiem uczestnictwa jest nieposiadanie lokalu mieszkalnego na własność oraz niezaleganie z opłatami w obecnie wynajmowanym mieszkaniu. Potencjalny uczestnik musi też spełniać kryterium dochodowe:

• dla gospodarstwa jednoosobowego – dochód na osobę pomiędzy 1650 zł a 4400 zł,
• dla gospodarstwa wieloosobowego – dochód na osobę pomiędzy 1100 zł a 2860 zł.

Sprawdź: Z opłatami za mieszkanie zalega co czwarty Polak. Problemy mają głównie lokatorzy mieszkań komunalnych

Wnioski są oceniane punktowo. Ocena uwzględnia m.in. czas zamieszkiwania w Katowicach, powierzchnię obecnie zajmowanego przez wnioskodawcę lokalu, liczbę osób w gospodarstwie domowym, dochód na głowę oraz sytuację życiową (np. osoby niepełnosprawne w rodzinie).

Uczestnik przeprowadza na własny koszt remont w zakresie wskazanym przez podmiot, który jest właścicielem lokalu. Umowa najmu podpisywana jest na czas nieoznaczony, a czynsze najmu są bardzo atrakcyjne – za 1 m kw. płaci się od 4,27 zł do 6,14 zł. Po przemieszkaniu w takim lokalu 5 lat najemcy mają prawo starać się o jego wykup na preferencyjnych warunkach.

Sosnowiec

O udział w programie może starać się każdy pełnoletni mieszkaniec Sosnowca z niezaspokojonymi potrzebami mieszkaniowymi, który nie zalega z opłatami za obecnie wynajmowany lokal. Kandydaci do otrzymania mieszkania za remont muszą zajmować lokal przeludniony (według kryteriów ustalonych przez gminę). Obowiązuje także kryterium dochodowe:

• dla gospodarstwa jednoosobowego – dochód na osobę pomiędzy 1029,80 zł a 4119,20 zł,
• dla gospodarstwa wieloosobowego – dochód na osobę pomiędzy 514,90 zł a 2574,50 zł.

Wnioski oceniane są punktowo (w oparciu m.in. o sytuację życiową wnioskodawcy i poziom dochodów), a punkty są podstawą przyznawania konkretnych lokali. Zakres prac do wykonania w mieszkaniu i termin ich przeprowadzenia (zwykle 4 miesiące) określa podmiot będący właścicielem lokalu. Po zakończeniu remontu podpisywana jest umowa najmu na czas nieoznaczony.

Szczecin

O mieszkanie za remont w Szczecinie może starać się każda osoba dorosła, która spełnia kryterium dochodowe, a jej potrzeby mieszkaniowe nie są zaspokojone.

– Złożone dokumenty podlegają weryfikacji i ocenie punktowej przez pracowników ZBiLK – podał wiosną tego roku Tomasz Klek, rzecznik prasowy miasta ds. mieszkalnictwa. – Liczba punktów zależy między innymi: od okresu zamieszkiwania w Szczecinie, liczby dzieci, stanu zdrowia czy warunków w jakich się obecnie mieszka.

Osoby zakwalifikowane do programu na podstawie wniosków mogą następnie oglądać lokale i wskazać mieszkania pierwszego oraz drugiego wyboru. Przydział następuje na podstawie liczby zdobytych punktów. Po podpisaniu umowy przyszły najemca ma 8 miesięcy na przeprowadzenie remontu.

Trzebinia

W 2019 r. miasto wytypowało do programu 17 zróżnicowanych lokali – od takich wymagających tylko odświeżenia po mieszkania do generalnego remontu. Żeby wziąć udział w programie, trzeba spełniać trzy kryteria:

• być na liście osób zakwalifikowanych do najmu przez Komisję Mieszkaniową,
• spełniać kryterium dochodowe – dochód na członka rodziny nie wyższy niż 220 proc. najniższej emerytury (gospodarstwo domowe jednoosobowe) lub 150 proc. emerytury (gospodarstwo wieloosobowe),
• złożyć oświadczenie, że posiada się środki finansowe niezbędne do przeprowadzenia remontu.

Gmina wręcza potencjalnemu najemcy szczegółowy kosztorys prac do wykonania. Na ich przeprowadzenie osoba zainteresowana ma 4 miesiące lub w uzasadnionych przypadkach 6 miesięcy. Po wykonaniu wszystkich prac z lokatorem podpisywana jest umowa najmu.

„Mieszkanie za remont" – czy to się opłaca?

Jak pokazują przykłady, warunki oferowane przez gminy w ramach programu „Mieszkanie za remont" są na ogół bardzo atrakcyjne. Poza samą szansą na szybsze otrzymanie mieszkania komunalnego warto zwrócić uwagę na korzyści takie jak możliwość wykupu lokalu na preferencyjnych warunkach czy niski czynsz najmu (np. 200–300 zł miesięcznie za 50-metrowe mieszkanie w Katowicach).

Największym minusem jest oczywiście kwota, jaką trzeba dysponować w celu przeprowadzenia remontu – średnio jest to kilkanaście tysięcy złotych. Trzeba też pamiętać, że zakres prac do wykonania jest zazwyczaj duży. Wiele zapuszczonych mieszkań gminnych wymaga np. wymiany całej instalacji elektrycznej lub wodno-kanalizacyjnej czy też nie ma łazienki z WC, którą trzeba dopiero na własny koszt wykonać. Nadal jednak udział w programie pozwala stosunkowo niskim kosztem zamieszkać w lepszych niż przedtem warunkach.

Zobacz: Czynsz za mieszkanie komunalne jest zbyt wysoki? Oto 4 rozwiązania

Korzyści z programu „Mieszkanie za remont" czerpią także gminy.

– Program jest bardzo ważny z punktu widzenia miasta, bo pozwala nie tylko zaspokajać ważne potrzeby mieszkańców, lecz także sukcesywnie zmniejszać liczbę pustostanów – mówi w komunikacie dla PAP Marcin Krupa, prezydent Katowic. – Zdarza się także tak, że osoby spoza Katowic, otrzymując „mieszkanie za remont", meldują się w Katowicach i tutaj odprowadzają też podatki, co jest ważne w dobie wyzwań demograficznych.

Jak pokazuje przykład Katowic, gdzie w 2019 r. zwiększono liczbę przeprowadzanych co roku edycji programu z dwóch do pięciu, popularność programu jest w wielu miejscach ogromna. Można się zatem spodziewać, że podobne rozwiązania będą wdrażały kolejne gminy.