Niedoceniany, a smaczny grzyb rośnie już w lasach. To nie opieńka! Wodnichę znajdziesz nawet pod śniegiem. Jak wygląda i gdzie jej szukać?

Wodnicha późna (Hygrophorus hypothejus) jest znana także jako wodnicha jasnożółta, oślaz jasnożółty oraz wodnicha złota. Potocznie bywa nazywana listopadówką lub marcinkami.

Wodnicha późna pojawia się w lasach w dość nietypowym terminie. Pierwsze okazy można spotkać już w październiku, ale wysyp tych grzybów najczęściej przypada na listopad. Jednak w tym miesiącu wodnichy nie mówią ostatniego słowa, bo jeśli zima jest lekka, to można je spotkać nawet do lutego. Nie przeszkadzają im przymrozki i przelotne opady śniegu.

Polecamy też: Opieńki to grzyby późnej jesieni. Zobacz, jak wyglądają i z czym można je pomylić

Tak, wodnicha późna należy do jadalnych grzybów, a jej smak ceni wielu grzybiarzy. Warto jednak zbierać w miarę młode osobniki, bo te są najsmaczniejsze. Trzeba również zwracać uwagę, czy nie są robaczywe, bo mimo późnej pory roku, bywają zaczerwione.

Listopadówka to dość niepozorny grzyb. Kapelusz może mieć do 8-10 cm średnicy, ale często są drobniejsze. Młode wodnichy mają kapelusze półkuliste, ale starsze – rozpostarte lub z wgłębieniem (ale pośrodku może być widoczny garbek). Z wierzchu kapelusz jest oliwkowobrązowy, najczęściej jaśniejszy przy brzegu i ciemniejszy pośrodku. Pokrywa go wyraźnie śluzowata skórka. Pod kapeluszem wodnicha późna ma blaszki, które początkowo są kremowe, ale z czasem przybierają jasnożółte i żółte zabarwienie. Blaszki są dość szeroko rozstawione i lekko schodzą na trzon. U młodych grzybów występuje osłonka, pokrywająca blaszki.
Na trzonie mogą być widoczne resztki pierścienia, ale nie zawsze są dostrzegalne. Poza tym jest on żółtawy, o gładkiej lub lekko włóknistej i również śluzowatej powierzchni. Z czasem staje się pusty w środku. Miąższ jest jasnożółty i nie zmienia koloru, np. pod wpływem uszkodzenia.

Za wodnikami należy się rozglądać w lasach sosnowych, szczególnie rosnących na piaszczystym podłożu. Te grzyby najczęściej występują w większych skupiskach, więc choć są drobne, to łatwo i w miarę szybko można zapełnić nimi koszyk.

Te grzyby można jeść w przeróżnych formach. Zbieracze na grupach grzybowych polecają je przede wszystkim do marynaty octowej, ale też do zup, smażenia na maśle, czy jako dodatek do jajecznicy. Nie wymagają obgotowania przed dalszą obróbką, ani długotrwałego smażenia.

Wodnicha późna należy do niezbyt popularnych i znanych grzybów. Chcąc ją zbierać, musimy być uważni (dotyczy to zresztą wszystkich grzybów), bo nie wszystkie gatunki rosnące późną jesienią i zimą to wodnicha późna. Dla tych grzybów charakterystyczne jest ubarwienie – czyli oliwkowobrązowy kapelusz, żółte blaszki oraz trzon, a także to, że rosną pod sosnami.
Jednak można je pomylić z kilkoma innymi grzybami, również trującymi, które występują w podobnym terminie. Należą do nich m.in.:

• wodnicha oliwkowobiała – jest podobna do późnej, ale drobniejsza od niej i ma blaszki w kolorze kremowym lub białym; rośnie pod świerkami. To grzyb jadalny;
• wodnicha kropkowana – ma szarawo zabarwiony kapelusz, na którym są widoczne ciemniejsze łuseczki, oraz białe blaszki; rośnie pod głównie pod świerkami i sosnami; to grzyb jadalny;
• wodnicha modrzewiowa – ma kapelusz o wyraźnie żółtym zabarwieniu; rośnie pod modrzewiami i jest jadalna;
• lejkówka zimowa – ma brązowobeżowy lub oliwkowobrązowy kapelusz, ale blaszki w kolorze brudnobiałym; kiedy jest wilgotno, przy brzegu kapelusza widoczne jest prążkowanie; kolor trzonu jest taki jak wierzchu kapelusza; rośnie w lasach iglastych i mieszanych, przede wszystkim pod bukami i jodłami; to grzyb trujący;
• lejkówka dwubarwna – kapelusz może mieć kolor od szarobiałego do brązowego, a blaszki – szarawe lub szarobrązowe; można ją spotkać nie tylko w lasach, ale też parkach, pod różnymi drzewami, w tym sosnami, które lubi też wodnicha późna; to grzyb trujący;
• monetnica maślana – jej kapelusz nie bywa wklęsły i ma zróżnicowane kolory (w zależności m.in. od wilgotności) – od szarawego do czerwonobrązowego; blaszki białe; trzon w kolorze zbliżonym do wierzchu kapelusza; rośnie w lasach iglastych i liściastych, często tworzy tzw. czarcie kręgi; to grzyb jadalny.

Uwaga: wszystkie opisy mają charakter orientacyjny i nie mogą służyć jako podstawa identyfikacji grzybów. Jeśli zaczynamy zbierać dany gatunek, skonsultujmy nasze zbiory z grzyboznawcą, np. w lokalnym sanepidzie; pomocne są też dobrze grupy grzybiarskie w social mediach. Nigdy nie jedzmy grzybów, których nie jesteśmy pewni i nie wstydźmy się mieć wątpliwości co do własnej identyfikacji.

Wybrane źródła
grzybofil.pl
grzyby.pl
Laux, H.E., Atlas grzybów, Warszawa 2023 (wydanie ósme)
nagrzyby.pl
Orłowski, J., Praktyczny atlas grzybów, Warszawa 2019