Zielone dachy i energooszczędność to przyszłość budownictwa. Rozmowa z ekspertem o ekologii w projektowaniu budynków i miast

Polacy są coraz bardziej świadomi ekologicznie. Widać to choćby na rynku mieszkaniowym, gdzie kupujący zwracają większą niż kiedyś uwagę na zielone rozwiązania na osiedlach. Jak branża budowlana odpowiada na to zapotrzebowanie?

Branża budowlana zdecydowanie zauważa rosnący trend i oferuje rozwiązania, które są poszukiwane nie tylko w budownictwie mieszkaniowym. Przykładem mogą być zielone dachy, które tworzy się na budynkach mieszkalnych, centrach handlowych czy obiektach użyteczności publicznej np. w Centrum Nauki Kopernik, Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego czy Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach. Rozwiązania te stają się też coraz bardziej kreatywne. Na przykład na terenie gdańskiego Olivia Business Centre powstał nawet całoroczny ogród – Olivia Garden, jedyny w Polsce z drzewami tropikalnymi i tysiącami roślin, który ma służyć do rekreacji oraz jako miejsce spotkań biznesowych. Zwiększone zainteresowanie takimi pomysłami jest jak najbardziej uzasadnione, bo budynki z zielonymi rozwiązaniami to nie tylko kwestia estetyki, ale też odpowiedź na potrzeby środowiskowe. Dzięki ich zastosowaniu można nie tylko zwiększyć komfort życia lub pracy, ale również obniżyć rachunki za energię.

Czy w budownictwie jest miejsce na „zero waste”? Plac budowy kojarzy się raczej z przestrzenią, gdzie powstaje mnóstwo odpadów...

Oczywiście powstawanie odpadów podczas prowadzenia budowy jest nieuniknione, warto jednak zwrócić uwagę na tzw. żywotność zastosowanych rozwiązań, czyli ich funkcjonalność w czasie. Wówczas odpady, zarówno te wytworzone podczas montażu, jak i ewentualne powstałe podczas renowacji czy demontażu nabierają innego znaczenia. Przykładowo żywotność dachów zielonych jest co najmniej dwukrotnie większa niż w przypadku standardowych dachów płaskich, a więc ilość elementów odpadowych przełożona na jednostkę czasu jest znacznie mniejsza niż dla standardowych rozwiązań dachowych.

Obecnie stosuje się też innowacyjne produkty, które są maksymalnie wydajne, a dzięki temu gwarantują mniejsze zużycie materiału. Przykładem są nowoczesne membrany, które rozwija się równolegle do okapu i tnie ukośnie wzdłuż kalenicy. Wycięty odcinek wstęgi można obrócić o 180 stopni, a dzięki temu poddać dalszej obróbce w przeciwnym kierunku. W zależności od wielkości dachu, nachylenia i kształtu, oszczędność materiału w porównaniu do standardowych membran wynosi nawet 30 proc.

W kontekście ekologii dużą uwagę zwraca się dziś także na energooszczędność. Czy w budownictwie również ma ona znaczenie?

Energooszczędność to obecnie jeden z najważniejszych trendów w budownictwie. W tej branży pamięta się o niej nie tylko w sezonie grzewczym, ale i latem, gdy w całej Polsce wrze praca na placach budowy. Już na etapie projektowania domu lub innego obiektu myśli się o tym, jak sprawić, by jego budowa i późniejsza eksploatacja były jak najmniej energochłonne. Stąd też popularność terminu, jakim jest budownictwo pasywne, czyli takie, które zmierza do minimalizacji zapotrzebowania na energię do ogrzewania, oświetlania czy podgrzewania wody.

Kluczowym elementem w kontekście oszczędności energii jest dach. Przez nieizolowany lub źle wykonany może uciekać nawet od 20 do 40 proc. ciepła, dlatego tak ważne jest uwzględnienie w projekcie rozwiązań i materiałów, które maksymalnie ograniczą jego straty. Na dachu instaluje się również panele fotowoltaiczne lub kolektory słoneczne, które później stają się przyjaznym środowisku źródłem energii. Trend na energooszczędność wiąże się również trendem na ekologiczne, zielone dachy, bo roślinność poza walorami estetycznymi ma też znaczenie praktyczne – obniża temperaturę konstrukcji i zmniejsza dobową amplitudę temperatury.

Do inwestowania w ekologiczne rozwiązania zachęcają dziś zarówno władze centralne, jak i lokalne. Spore zainteresowanie wzbudził pomysł zwolnienia z podatku od nieruchomości za zazielenienie dachu. Skąd nagle moda na zielone dachy?

Postępujące zmiany klimatyczne sprawiają, że społeczeństwa próbują neutralizować problem globalnego ocieplenia. W miastach temat tych zmian jest szczególnie ważny, bo właśnie tam betonowe konstrukcje takie jak chodniki, budynki i ulice potęgują ten efekt, tworząc tzw. wyspy ciepła, gromadzące i emitujące wyższą temperaturę. Władze samorządowe mają świadomość tego zjawiska i dlatego coraz częściej dostrzegają ekologiczne i ekonomiczne zalety roślinności, także tej pokrywającej budynek. Zwiększenie liczby roślin w przestrzeni miasta obniża średnie temperatury oraz poprawia jakość powietrza i samopoczucie mieszkańców.

Zielone dachy w miastach można też traktować jako sposób na walkę z ekstremalnymi suszami i powodziami. Wszystko dzięki właściwościom retencyjnym zielonego dachu. Dofinansowania oraz ulgi podatkowe do zazieleniania dachu mają wesprzeć rozwijający się trend. Mieszkańcy otrzymują realną korzyść finansową, by uczynić swoje domostwo bardziej ekologicznym, więc chętniej podejmują się takich działań. Pierwsze takie pomysły w Polsce wprowadziły w życie Katowice, zwalniając właścicieli budynków z zielonym dachem lub ścianą pełną roślin z płacenia podatku od nieruchomości. Jednak w podobny sposób trend promuje się także we Wrocławiu, Kaliszu, Gdańsku i Poznaniu.

Zielony dach na budynku niewątpliwie ładnie wygląda, ale czy faktycznie przynosi korzyść środowisku i mieszkańcom?

Kilkanaście lat temu rozpoczęło się zjawisko komponowania zieleni w wielkomiejskiej architekturze. Wtedy ceniono przeszklone balkony z bogatą roślinnością oraz małe strefy rekreacyjne. Miały one zapewniać relaks i wytchnienie od miejskiego zgiełku, a jednocześnie były prestiżowe i podwyższały wartość nieruchomości. W kilka lat zieleń pokrywająca dachy i fasady pokazała nam swoją wartość ekologiczną i ekonomiczną. Okazało się, że w ciągu roku ekologiczny dach może wychwycić z powietrza nawet 0,2 kg/m2 mikropyłu i szkodliwych substancji, więc może mieć znaczenie w kontekście walki ze smogiem.

Zielone dachy zmniejszają też wpływ suszy i ulew na miasta. Dzięki nim w trakcie deszczu woda nie spływa bezpośrednio do kanalizacji, ale jest akumulowana w membranie zielonego dachu, a następnie uwalniana w sposób stopniowy, długofalowo. W kontekście obecnie obserwowanych anomalii pogodowych okazuje się to być bardzo istotna funkcja.

Kolejną zaletą zielonych dachów jest to, że zapewniają dłuższą żywotność samego dachu. Badania Instytutu im. Fraunhofera potwierdzają, że profesjonalnie wykonane dachy zielone mają trwałość co najmniej 40 lat w przeciwieństwie do powierzchni dachowych bez żadnego dodatkowego pokrycia lub jedynie pokrytych żwirem, których okres eksploatacji wynosi maksymalnie 15-25 lat. Wszystko wskazuje więc na to, że ze względu na ogromną przydatność inwestycje w zieleń miejską będą coraz popularniejsze i przyniesie to ogromne korzyści zarówno mieszkańcom, jak i środowisku.

A co z minusami zielonych dachów? Wiele osób obawia się, że mogą uszkodzić budynek, powodować zawilgocenie lub przyciągać uciążliwe owady...

Poprawnie wykonany dach zielony nie różni się w znaczny sposób o typowego dachu płaskiego w kontekście warstwy hydroizolacji, która odpowiada za szczelność układu. Ta stosowana w rozwiązaniach dachów zielonych powinna być jedynie odporna na przerastanie korzeni. Dalsze warstwy jak maty akumulacyjno-drenażowe, filtracyjne czy wegetacyjne pozwalają na uzyskanie wspomnianych dodatkowych korzyści związanych z działaniem temperatury czy warunków wodnych, jednak w żaden sposób nie powodują pogorszenia izolacyjności wodnej dachu. Owady z kolei, szczególnie w zurbanizowanych środowiskach miejskich, przyczyniają się do zwiększenia bioróżnorodności otoczenia. Należy jednak pamiętać, że dachy zielone ze względu na brak kontaktu z glebą nie są tak naturalnym środowiskiem do rozwoju w nich różnego rodzaju owadów.

Na koniec porozmawiajmy o przyszłości. Sytuacja gospodarcza jest dziś trudna, rosną koszty energii i ogrzewania, w branży budowlanej wiele firm zmaga się z długami. Czy w takiej rzeczywistości kwestie ekologiczne nie schodzą na drugi plan? Może moda na ekologię za chwilę się skończy?

Zielone dachy to trend, który nie wynika jedynie ze względów estetycznych. To rozwiązanie przynosi realne korzyści ekonomiczne i środowiskowe, więc nie możemy tutaj mówić o chwilowej modzie. Zielone dachy to szansa przede wszystkim dla rozwoju miast, bo właśnie dzięki nim samorządy mogą w dłuższej perspektywie realnie oszczędzić i uczynić przestrzeń miejską bezpieczniejszą. Nieoceniona jest też rola zielonych powierzchni w walce ze smogiem, co jest regularnie pojawiającym się problemem miast.

Z kolei dla inwestorów rosnące koszty energii i ogrzewania powinny być dodatkową motywacją do lokowania kapitału w zielonych dachach, bo zmniejszają one amplitudę temperatury, a dzięki temu i rachunki. Oszczędzaniu sprzyja też dłuższa żywotność takich dachów, o czym już mówiłem. Rozwiązanie opłaca się wszystkim stronom, więc nie prognozuje się odchodzenia od niego, a raczej coraz większy, nieustający wzrost zainteresowania.