Spółdzielnie mieszkaniowe, choć stanowią pozostałość po poprzednim ustroju, to wciąż mają się stosunkowo dobrze. Z powodzeniem przeszły lata transformacji i aktualnie jest ich w Polsce około 3,5 tys. Wspólnoty natomiast istnieją od 1994 roku, czyli momentu wejścia w życie ustawy o własności lokali. Wspólnotę tworzą właściciele lokali znajdujących się w danym budynku mieszkalnym. Niekiedy są to bardzo małe (kilkuosobowe) jednostki organizacyjne, choć zdarzają się także i większe. Ich funkcjonowanie bywa zróżnicowane, ale każda z osób przynależnych do wspólnoty mieszkaniowej może mieć realny wpływ na podejmowane decyzje.
Dowiedz się: Jak deweloperzy walczą o klientów? Przedstawiamy dodatkowe usługi świadczone przez firmy deweloperskie
Mieszkanie w spółdzielni mieszkaniowej – prawo własnościowe i lokatorskie
Spółdzielnia mieszkaniowa jest podmiotem gospodarczym uprawnionym zarówno do inwestowania zgromadzonych środków, jak i zaciągania kredytów. Ponieważ jej forma jest zazwyczaj duża (obejmuje np. obręb osiedla), to niestety wiąże się to ze zbiurokratyzowaniem wszelkich procedur (niekiedy nadmiernym). Jeszcze do niedawna do spółdzielni trzeba było się formalnie zapisać i opłacić tzw. wpisowe. Aktualnie członkiem spółdzielni staje się automatycznie każda osoba mająca prawo do lokalu znajdującego się w jej zasobach.
W spółdzielniach mieszkaniowych można natrafić na dwojakie prawo do mieszkania. Jest to prawo spółdzielcze własnościowe i prawo spółdzielcze lokatorskie.
Prawo spółdzielcze własnościowe polega na tym, że jesteśmy właścicielami danego lokalu (podlega on prawu dziedziczenia oraz możliwości zbycia), ale budynek i grunt pod nim nadal pozostaje własnością spółdzielni. Sytuację tę może zmienić zapis w akcie notarialnym o własności odrębnej. Wówczas właściciel mieszkania spółdzielczego staje się również współwłaścicielem lub współużytkownikiem wieczystym działki i części wspólnych budynku (klatki schodowej, elewacji itp.). Współwłasność ta wyodrębniona jest na podstawie proporcjonalnego podziału gruntu i części wspólnych.
Spółdzielcze prawo lokatorskie (wciąż posiada je wielu długoletnich użytkowników mieszkań znajdujących się w zasobach spółdzielczych) zbliżone jest bardziej do najmu niż własności. Posiadacz mieszkania ma prawo do jego użytkowania zgodnego z przeznaczeniem, ale nie może mieszkania sprzedać, przekazać w darowiźnie itd. Po wygaśnięciu członkostwa w spółdzielni czy też chęci zdania zajmowanego lokum, osobie na prawach lokatorskich zwracany jest odpowiednio zwaloryzowany wkład mieszkaniowy. Mieszkania te można też przeważnie w dowolnym momencie wykupić od spółdzielni na własność.