Mieszkanie komunalne a mieszkanie socjalne – podobieństwa i różnice

Kto nie ma własnego mieszkania, a nie stać go na jego zakup, może starać się o lokum z przydziału, o ile spełni pewne warunki. Można ubiegać się o mieszkanie komunalne lub socjalne. To, że oba rodzaje mieszkań należą do gminy, nie oznacza jednak, że są to tożsame pojęcia.

Kiedy mieszkanie komunalne, a kiedy socjalne

Jeśli ktoś nie ma swojego mieszkania, ale ma stały dochód (np. pracuje w oparciu o umowę na pełen etat), ale nie zarabia tyle, aby kupić sobie mieszkanie na kredyt bądź nie ma zdolności kredytowej (choćby dlatego, że wcześniej posiadał zobowiązania, które spłacał z opóźnieniem), to może starać się o mieszkanie komunalne. To szansa dla osób, które teraz przykładowo mieszkają w lokalu wynajmowanym albo u rodziców.

Przeczytaj poradnik: Jak starać się o mieszkanie socjalne 

Każda gmina ma pewną pulę lokali komunalnych. To z myślą właśnie o osobach, których nie stać na zakup własnego mieszkania, lecz stać je będzie na to, aby utrzymać mieszkanie przyznane przez gminę. Ona bowiem sama ustala warunki, na jakich przyznaje tego rodzaju lokale. Pod uwagę bierze się m.in. kryterium dochodowe (dochód miesięczny osoby samotnej lub – w przypadku rodziny – w przeliczeniu na członka rodziny nie może być wyższy niż ustalony) oraz metrażowe (ile metrów kwadratowych przypada na jedną osobę). Istnieją wyjątki, choćby w sytuacji osób niepełnosprawnych, których dochód może nieznacznie przekraczać kryterium. Podobnie może być u osób, które utrzymują się wyłącznie z emerytury, świadczenia przedemerytalnego lub renty. Umowę najmu mieszkania komunalnego zawiera się zawsze na czas nieokreślony, chyba że najemca zażyczy sobie inaczej. Często zdarza się tak, że po śmierci głównego najemcy mieszkania komunalnego pozostają w nim jego najbliżsi, np. małżonek czy dzieci – ustawa jasno określa, kto ma prawo do takiego przejęcia mieszkania. Jeżeli władze danej gminy wyrażą na to zgodę, mieszkania komunalne mogą być wykupowane na własność.

Mieszkanie socjalne jest z kolei przeznaczone dla osób o najniższych dochodach lub pozbawionych dochodów. Zazwyczaj są to osoby samotne lub rodziny, które straciły swoje mieszkania za zadłużenie. To znaczy: sąd wydał w stosunku do nich wyrok eksmisyjny. Zadaniem gminy jest wykonać ten wyrok, a więc znaleźć lokal dla eksmitowanych ludzi. Nie mają oni prawa do innego mieszkania, np. komunalnego czy spółdzielczego. To często osoby, które np. dotąd przebywały w schroniskach dla bezdomnych, w budynkach przewidzianych do rozbiórki, pomieszkiwały u znajomych albo koczowały w altankach. W tym wypadku dochody także nie mogą przekraczać wysokości określonej w uchwale rady miasta czy rady gminy. Najemcy zawierają z gminą umowę najmu lokalu socjalnego na okres 12 miesięcy. Jeśli w tym czasie sytuacja finansowa najemcy nie ulegnie poprawie, umowę można przedłużyć. Mieszkanie socjalne nie może zostać wykupione na własność.

Warto przeczytać: 5,5 miliona Polaków żyje w złych warunkach mieszkaniowych

Standard mieszkania komunalnego i socjalnego

Mieszkanie komunalne z reguły niczym nie różni się od tego, które można by kupić na rynku komercyjnym. Część lokali komunalnych usytuowana jest natomiast w starej zabudowie, np. kamienicach, które wymagają remontów, ale z uwagi na brak funduszy gminy nie są w stanie zrealizować tych inwestycji. W przypadku nowego budownictwa mieszkania komunalne są często nawet bardziej atrakcyjne niż te oferowane przez dewelopera. To przede wszystkim dlatego, że mieszkanie komunalne przekazywane najemcom są w pełni wykończone (wykończenie pod klucz) i posiadają niezbędne wyposażenie (m.in. biały montaż, drzwi wewnętrzne), a lokale od dewelopera najczęściej trzeba wykończyć we własnym zakresie.

Mieszkanie socjalne to z reguły takie o obniżonym standardzie, często ze wspólnymi kuchniami oraz łazienkami, przechodnimi pokojami, piecami kaflowymi, usytuowane na obrzeżach miasta czy innej miejscowości, w piwnicy albo w budynku znajdującym się w podwórzu. Nie mogą to być jednak lokale, które grożą zawaleniem. To, że ich standard jest kiepski, nie może bowiem oznaczać, że rudera jest niebezpieczna dla osób w niej przebywających. Wybrane gminy inwestują w budowę nowych bloków socjalnych. Wówczas oddawane do użytku mieszkania są podobne do tych pojawiających się na rynku pierwotnym.

Opłaty za mieszkanie komunalne i socjalne

Stawki za najem mieszkań i lokali wchodzących w skład zasobu gminy ustalane są np. przez radę miasta lub radę gminy. Opłaty za mieszkanie komunalne są kilka razy wyższe niż te dotyczące lokum socjalnego. W pierwszym przypadku mogą kształtować się przykładowo na poziomie 8 zł za metr kwadratowy (tzw. stawka bazowa), zaś jeżeli jest to mieszkanie socjalne – np. 1,6 zł za m kw.

Zobacz: Wniosek o przyznanie mieszkania komunalnego 

Gmina może stosować obniżki lub zwyżki (wyższe stawki), które również są przez nią określone. Przykład: w niektórych miastach najemcy mieszkań komunalnych płacą kilkanaście procent więcej za mieszkanie, jeżeli mieszkają w nowym budownictwie albo w ich bloku jest winda. Gdy za to lokal jest w suterenie, znajduje się w zaadaptowanych pomieszczeniach strychowych albo nie ma dostępu do kuchni czy ubikacji w obrębie mieszkania (są na zewnątrz, w osobnym budynku), to można liczyć na zniżkę.

Oczekiwanie na mieszkanie komunalne i socjalne

To, że zainteresowanemu należy się mieszkanie z zasobów gminy, nie jest równoznaczne z tym, że to mieszkanie otrzyma w ciągu paru dni. W niektórych gminach kolejka jest tak długa, że trzeba czekać kilka lat. Powodem sytuacji jest brak takich mieszkań oraz kryteria – gmina musi zapewnić lokum odpowiadające określonym warunkom (chodzi m.in. o metraż), a nie jakiekolwiek mieszkanie. W uprzywilejowanej sytuacji znajdują się przede wszystkim kobiety ciężarne, dzieci, osoby obłożnie chore lub niepełnosprawne, emeryci i renciści spełniający kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej. Oni mogą otrzymać lokale poza kolejką.