Rekordziści i twardziele. Poznajcie najbardziej niezwykłe rośliny

W domach i ogrodach przeważnie starannie pielęgnujemy rośliny. Jednak w naturze rosną one w przeróżnych warunkach i potrafiły się do nich dostosować. Wiele z nich wykształciło zadziwiające mechanizmy, dzięki którym przetrwają nawet lata bez wody, skrajnie niskie lub wysokie temperatury, fatalne podłoże lub nawet jego brak. Niektóre rośliny mogą być wręcz niebezpieczne dla otoczenia, jak „ogniolubne" eukaliptusy lub dyptamy, inne są pożyteczne, jak odsalające glebę solirody, jeszcze inne mogą dać lekcję cierpliwości i wytrwałości. Oto 10 naprawdę niezwykłych roślin.

Licencje zdjęć: CC BY-SA 2.5, CC BY-SA 3.0

Agawa amerykańska – kwiat po 100 latach

Często niecierpliwie czekamy, kiedy nasze rośliny zakwitną. W przypadku agawy naprawdę trzeba uzbroić się w cierpliwość. Te rośliny zakwitają po kilkudziesięciu, a nawet po 100 latach! Roślina wygląda wtedy bardzo efektownie. Z rozety długich, mięsistych liści wyrasta nawet kilkunastometrowy pęd. W jego górnej części wyrastają tysiące żółtych, rurkowatych kwiatów. Są one zebrane w kwiatostany, które tworzą kilka „pięter". Agawy pochodzą z pustyń Ameryki Północnej, ale zadomowiły się także m.in. w południowej Europie. Można je spotkać dziko rosnące np. na wybrzeżu Morza Śródziemnego. W Polsce można je uprawiać jako roślinę doniczkową.
Po kwitnieniu agawa zamiera, ale najczęściej wyrastają rośliny potomne.

Poznajcie też: Rośliny, które wyrosły po setkach i tysiącach lat 

Baobaby – magazyny wody

Baobaby to niezwykłe drzewa, rosnące w gorącym klimacie, gdzie okresy suszy są na porządku dziennym. Aż sześć ich gatunków rośnie tylko na Madagaskarze, po jednym w Afryce kontynentalnej i Australii. Baobaby mają nietypowy wygląd – wyglądają, jak posadzone korzeniami do góry. Jednak ich naprawdę niezwykła cecha to rozdęty pień, który może pomieścić ponad 100 tysięcy litrów wody w specjalnych komórkach, zwanych miękiszem wodnym. To pozwala drzewom przetrwać długie okresy suszy. Te „zbiorniki wody" bywają wykorzystywane też przez ludzi oraz np. słonie.

Dyptam – „gorejący krzew"

To atrakcyjna roślina, która rośnie m.in. w Polsce (jest pod ochroną), jest też uprawiana jako ozdobna. Ma ładne, różowe kwiaty i ciemnozielone liście, które przypominają liście drzewa – jesionu. Dyptam lubi słoneczne, ciepłe i suche miejsca. I właśnie w takich warunkach dochodzi do niezwykłego zjawiska – zapłonu rośliny. Zawiera ona tak dużo lotnych olejków eterycznych, że wystarczy niewielki kontakt z ogniem, by dyptam zapłonął. W dodatku niebieskie płomyki, które się pojawią, nie uszkodzą rośliny i szybko same zgasną. Od tej cechy dyptam bywa nazywany „gorejącym krzewem" lub „krzewem Mojżesza", jednak prawdopodobnie nie ma nic wspólnego z biblijną opowieścią (nie rośnie na Bliskim Wschodzie).
Uwaga: jeśli uprawiamy dyptam w ogrodzie lub spotkamy dziko rosnący, to w upalne, słoneczne dni nie zbliżajmy się do niego. W polskich warunkach roślina raczej nie zapali się, ale poparzy nas na odległość.

Eukaliptus – drzewo ognia

Eukaliptusy mają kilka zadziwiających cech. Przede wszystkim – regularnie zrzucają korę, a nie liście. Poza tym ich liście ustawiają się krawędziami do słońca i niemal nie dają cienia. Jednak najdziwniejsze jest to, że do rozmnażania potrzebują ognia. Ich nasiona są otoczone twardą okrywą, która otwiera się dopiero pod wpływem wysokiej temperatury. Dlatego eukaliptusy najlepiej kiełkują po pożarze. Rośliny same „dbają" o zapewnienie odpowiednich warunków. Nagromadzony w drzewach olejek eukaliptusowy (ten sam, który używamy w kosmetyce i medycynie) jest niezwykle łatwopalny. Niewiele trzeba, żeby się zapalił (niekiedy nawet wybucha). Dodatkowo eukaliptusy bardzo wysuszają podłoże, a strzępy kory przenoszą ogień.

Lithopsy – żywe kamienie

Do trudnych warunków życia dobrze przystosowały się rośliny zwane lithopsami. A rzeczywiście mają niełatwo. Rosną na bardzo suchych terenach Afryki południowej (m.in. w Namibii), dlatego gromadzą wodę. Ale przez to stają się łakomym kąskiem dla żyjących tam zwierząt. Zaczęły więc „udawać" kamienie, między którymi rosną. Ich liście mają obły, bulwiasty kształt i są pokryte wzorami, dzięki czemu do złudzenia przypominają okoliczne kamienie. Również ich kolory to raczej odcienie szarości i brązu niż zieleń. Raz do roku „kamienie" zakwitają. Można je uprawiać w doniczkach, jako rośliny pokojowe.

Mchy – zimno-ciepło

Mchy to dość specyficzna kategoria roślin. Nie wykształcają one typowych liści, łodyg i korzeni, ale organy o podobnych funkcjach, za to innej budowie. Mchy są roślinami pionierskimi – zasiedlają skrajnie niegościnne tereny (np. skały) i dosłownie „przygotowują grunt" dla innych roślin.
Różne gatunki mchów to też rośliny, które potrafią przetrwać w skrajnie niskich oraz wysokich temperaturach. To właśnie one (wraz z porostami) rosną w strefie podbiegunowej, gdzie temperatury spadają poniżej minus 50ºC, ale zauważono je także w pobliżu gejzerów na Nowej Zelandii. Rekordzista (krzywoszczeć torfowa) rósł w podłożu o temperaturze plus 72ºC.

Poznaj: Rośliny ozdobne, które są najbardziej odporne na mróz

Oplątwy – powietrzne rośliny

Oplątwy (Tillandsie) mają sporo różnych gatunków. Wśród nich jest również sporo takich, które rosną „w powietrzu". Niemal nie mają korzeni, a potrzebną do życia wilgoć, czerpią przez liście. Różne ich gatunki mogą się rosnąć w przeróżnych warunkach – od lasów tropikalnych po pustynie. Często „sadowią" się na gałęziach drzew, ale też na skałach, piaskach, na nawet dachach i kablach telefonicznych. W zależności od gatunku mają żywo zielony kolor liści lub są niemal srebrnoszare. Wytwarzają też zaskakująco kolorowe kwiaty. Tillandsie stały się ostatnio popularne jako rośliny ozdobne.

Róże jerychońskie – lata bez wody

Jednymi z rekordzistek jeśli chodzi o wytrzymałość na suszę są tzw. róże jerychońskie. To potoczna nazwa kilku niespokrewnionych ze sobą gatunków roślin, które w dodatku rosną w różnych zakątkach świata. Ale ponieważ rosną w skrajnie suchych warunkach, doskonale przystosowały się do nich. W przeciwieństwie do wielu innych roślin nie gromadzą zapasów wody, ale potrafią niemal zupełnie zaschnąć na nawet na kilkanaście lat, a następnie niemal błyskawicznie odżyć, kiedy pojawi się wilgoć. Można je uprawiać także w domach – przez większość czasu będą przypominać kłębek suchego sznurka, ale włożone do wody, szybko rozwiną się i zazielenią.

Polecamy: 5 roślin doniczkowych (niby) trudnych w uprawie

Soliród – sól to jest to!

Niewiele roślin zniesie zasoloną ziemię, jednak są i takie, które właśnie takie podłoże uwielbiają (nazywa się je halofitami). Jednym z bardziej pożytecznych jest soliród. Ma on kilka gatunków, rośnie również w Polsce (soliród zielny). Soliród rośnie tylko na podmokłych i mocno zasolonych terenach, takich, jak morskie wybrzeża i słone bagna. Ma zdolność ich „odsalania" dlatego przygotowuje ziemię pod wzrost innych roślin (jest także wykorzystywany przez człowieka do rekultywacji gleb). Ale soliród to też roślina jadalna o naturalnym, słonym smaku i wielu pożytecznych właściwościach.
Uwaga: w Polsce soliród jest pod ścisłą ochroną, ale są kraje (Francja, Wielka Brytania), gdzie rośnie pospolicie i jest wykorzystywany kulinarnie.

Świerk pospolity – prawie 10 tysięcy lat

Kiedy myślimy o długowiecznych drzewach, częstym skojarzeniem są dęby, czasem oliwki lub amerykańskie sekwoje i mamutowce. Okazuje się jednak, że dęby dożywają „jedynie" około 1000 lat. Bardziej długowieczne rzeczywiście są oliwki i mamutowce, które mogą rosnąć przez nawet ponad 3 000 lat. Przez jakiś czas za najstarsze drzewa na świecie uznawano sosny rosnące w południowo-zachodniej części USA (sosny długowieczne). Najstarsze z nich mają około 5 000 lat, rosły więc już w czasach zanim w Egipcie zaczęto budować piramidy. Jednak okazało się, że najbardziej długowiecznego drzewa trzeba szukać znacznie bliżej i to wśród dość zwyczajnego u nas gatunku. W Szwecji znaleziono świerk pospolity, który rośnie od ponad 9 500 lat! Nie jest to wprawdzie dokładnie ta sama „choinka", ale drzewo nieprzerwanie tworzy odrosty.