Rośliny ozdobne mają bardzo zróżnicowaną odporność na mróz. Wynika to z tego, że pochodzą z różnych stref klimatycznych. Wprawdzie niektóre z nich są uprawiane od tak dawna, że nie zawsze pamiętamy, że nie są to rodzime gatunki (jak np. swojskie dalie czy mieczyki), ale nie zmienia to faktu, że do polskich zim nie są przystosowane.
Podpowiadamy: Jak nie popełniać błędów przy okrywaniu roślin
Mrozoodporne rośliny do ogrodu
Rośliny bardziej ciepłolubne wymagają specjalnego potraktowania przed zimą. Niektóre trzeba wykopać, inne osłonić, bo inaczej przemarzną i zginą. Oczywiście są też rośliny, które pochodzą z naszej strefy klimatycznej i są dobrze przystosowane do warunków. Niektóre rosną również dziko w Polsce, a nawet dalej na północ.
Wybraliśmy ciekawe gatunki roślin ozdobnych, które są najbardziej odporne na mróz. Są to byliny (rośliny wieloletnie), które, raz posadzone, będą rosły przez lata. Mają one dość zróżnicowane wymagania, które opisujemy przy każdym gatunku. Dzięki temu możemy znaleźć coś na miarę naszego ogrodu oraz ambicji ogrodniczych (choć większość z nich to rośliny łatwe w uprawie).
Skąd wiadomo czy roślina jest odporna na mróz?
Kupując roślinę, warto zwrócić uwagę na etykietę. Powinna być podana tzw. strefa mrozowa. Jest ona oznaczana cyfrą. Im niższa, tym roślina bardziej odporna na mróz. W Polsce możemy bezpiecznie kupować rośliny oznaczone cyfrą 6 lub niższą (tylko w najzimniejszych regionach kraju zaczynamy zakupy od roślin opisanych cyfrą 5). Jeśli kupujemy rośliny bez profesjonalnej etykiety, warto tę informację sprawdzić w Internecie.
Na końcu naszych opisów roślin podaliśmy, do jakiej strefy należą (za Katalogiem bylin polecanych przez Związek Szkółkarzy Polskich). Są to rośliny o jeszcze wyższej odporności (strefa 4 i zimniejsze).
Pewną wskazówką może być też nazwa – jeśli pojawia się w niej przymiotnik „syberyjski", „arktyczny", „karpacki", „himalajski", możemy zakładać, że roślina jest raczej odporna na mróz.
Sprawdź: Jakie są strefy mrozowe w Polsce i w której mieszkasz
Rośliny odporne na mróz, ale...
Warto pamiętać, że:
- niektóre odmiany ozdobne mogą być bardziej wrażliwe na mróz niż czysty gatunek,
- większość roślin jest też przystosowana do śnieżnych zim. Kiedy nagle przychodzi duży mróz bez śniegu, może zaszkodzić także najbardziej odpornym roślinom,
- nawet dla mrozoodpornych roślin zagrożeniem są wiosenne przymrozki, które potrafią pojawić się nawet w maju, czyli w czasie, kiedy rośliny podjęły już wegetację. Najczęściej jednak dobrze regenerują się.
Astry
Astry, w szczególności nowoangielski i nowobelgijski, bywają też nazywane jesiennymi astrami, a potocznie „marcinkami" lub „michałkami". Rzeczywiście kwitną późno – od sierpnia/września do października/listopada. Mają charakterystyczne gwiazdkowate kwiaty, najczęściej w odcieniach różu i fioletu (obydwa gatunki), a także lila i białe (astry nowobelgijskie). W zależności od gatunku i odmiany mają zróżnicowaną wysokość, jednak astry nowoangielskie należą do wysokich roślin (1-1,8 m wys.), nowobelgijskie są niższe, mają też karłowe gatunki.
Wymagają one słonecznego miejsca i żyznej, przepuszczalnej ziemi. Latem warto je podlewać, bo wtedy lepiej kwitną i są odporniejsze na choroby. Co kilka lat można je odmłodzić, dzieląc bryłę korzeniową.
Bardzo wytrzymały na mróz, choć mniej popularny jest też aster alpejski. Jest niższy (do 40 cm wys.), ma fioletowoniebieskie kwiaty i kwitnie w maju-czerwcu. Trzeba mu zapewnić słońce i wapienną ziemię.
- Odporność na mróz: aster nowoangielski i nowobelgijski – strefa 2, aster alpejski – strefa 3
Bergenia sercowata (sercolistna)
To wyjątkowo atrakcyjna bylina. Ma duże liście, które nie giną na zimę, a jesienią przebarwiają się na czerwonawy kolor. W kwietniu i maju pięknie kwitnie. Różowe lub biała kwiaty pojawiają się na szczytach nagich, purpurowych łodyg, które wyrastają z kęp liści. Bergenia nie jest wymagająca, ale najlepiej rośnie na wilgotnej ziemi i w lekkim cieniu.
- Odporność na mróz: strefa 3
Polecamy też: Rośliny, które są zielone również zimą
Brunnera wielkolistna
Ozdobą tej byliny są przede wszystkim liście. Są dość duże, sercowate i najczęściej pokryte białosrebrzystym wzorem o zróżnicowanym kształcie (zależy to od odmiany). Jej kwiaty, które wyrastają na wzniesionych łodyżkach, do złudzenia przypominają niezapominajki.
Brunnery warto sadzić w półcieniu, a nawet cieniu, w żyznej, próchniczej i lekko wilgotnej ziemi (znoszą czasowe przesuszenie).
- Odporność na mróz: strefa 3
Dębik ośmiopłatkowy
To roślina, która obecnie rośnie w tundrze (a także w Tatrach), była też pospolita podczas ostatniego zlodowacenia. Można więc spokojnie uznać, że polska zima dębikowi nie zaszkodzi. A przy tym roślina jest ładna przez cały rok. To niziutka krzewinka, która dorasta do 10 cm wysokości, ale może mieć nawet trzymetrowe, drewniejące pędy, które płożą się po ziemi. Są one pokryte liśćmi, które przypominają miniaturowe liście dębu i są zielone również zimą. W maju i czerwcu kwitnie – ma białe kwiaty o ośmiu płatkach. Potem pojawiają się puszyste owoce, które mogą kojarzyć się z dmuchawcami (a jeszcze bardziej – przekwitłymi sasankami).
Dębiki to znakomite rośliny na skalniaki. Potrzebują słonecznego miejsca i koniecznie przepuszczalnej ziemi o obojętnym lub zasadowym odczynie.
- Odporność na mróz: strefa 2
Dyptam jesionolistny
Ta roślina kojarzy się często z gorącym klimatem, ale jest bardzo odporna na mróz. To propozycja raczej dla zapalonych ogrodników i do ogrodów, gdzie nie bawią się dzieci (ani zwierzęta). Dyptam ma bowiem pewną nieprzyjemną cechę – podczas upalnych, słonecznych dni parzy na odległość. W takich warunkach lepiej się do niego nie zbliżać. Jednak roślina wygląda bardzo atrakcyjnie. Ma różowe lub białe kwiaty, które pojawia się na wysokich, wzniesionych pędach. Dekoracyjne są także jego liście. Dyptam potrzebuje słońca i przepuszczalnej, wapiennej ziemi.
- Odporność na mróz: strefa 3
Dzwonki
Do najbardziej mrozoodpornych dzwonków należą: dzwonek karpacki, skupiony i brzoskwiniolistny. Dzwonek karpacki dorasta do 40 cm wys. i ma krzaczasty pokrój. Jego kwiaty są szerokodzwonkowate, fioletowe, białe lub niebieskie. Dzwonek skupiony jest wyższy (do 70 cm), a jego fioletowe kwiaty są zebrane w ładne kwiatostany (wyrastają z kątów liści). Dzwonek brzoskwiniolistny jest jeszcze wyższy (do 80 cm), ale ma delikatniejszy pokrój i szerokie niebiesko-fioletowe, szerokie kwiaty.
Te rośliny lubią słoneczne i ciepłe miejsca, ziemia powinna być przepuszczalna i średnio wilgotna. Nie lubią stojącej wody
- Odporność na mróz: dzwonek karpacki – strefa 3, dzwonek skupiony – strefa 3-4, dzwonek brzoskwiniolistny – strefa 3
Podpowiadamy: Jak uprawiać dzwonki w doniczkach
Funkie (hosty)
To jedne z bardziej wartościowych bylin ogrodowych. Są łatwe w uprawie i długowieczne. Funkie mają bardzo dużo odmian o różnej kolorystyce liści i ich wielkości. Bo to właśnie liście są ich największą ozdobą (choć mają też ładne, dzwoneczkowate kwiaty, wyrastające na długich łodygach). Liście host mogą mieć odcienie od niemal niebieskich, przez chyba wszystkiego odcienie zieleni, po żółtawe, a nawet białe. Najczęściej są one pokryte wzorami.
Funkie najlepiej rosną w półcieniu lub cieniu, na żyznej, lekko wilgotnej ziemi, ale radzą sobie niemal w każdych warunkach. Funkie generalnie są odporne na mróz, ale kupując je, warto zwrócić uwagę na odmianę, bo bywają również bardziej wrażliwe (może to się zdarzyć w przypadku nowych i bardzo ozdobnych).
- Odporność na mróz: strefa 4
Goryczki
Goryczki kojarzymy z górskimi roślinami, ale niektóre można uprawiać w ogrodach. Do najbardziej odpornych na mróz, a przy tym ozdobnych, należy m.in. goryczka bezłodygowa oraz dahurska.
Goryczka bezłodygowa to idealna roślina na skalniak. Jest niska (do 10 cm wys), ale ładnie rozrasta się na boki, tworząc zieloną, gęstą „poduszkę". Ma duże, dzwonkowate kwiaty o bardzo intensywnym niebieskim kolorze (czasem paskowane i nakrapiane). Goryczka dahurska jest wyższa (do 40 cm), ale jej pędy częściowo pokładają się. Niebieskie, dzwonkowate kwiaty są zebrane na szczytach pędów.
Obie te goryczki należy sadzić w słonecznych miejscach, na żyznych i przepuszczalnych ziemiach. Nie lubią nadmiaru wilgoci, ale kiedy długo nie pada, goryczkę dahurską warto podlewać.
- Odporność na mróz: goryczka bezłodygowa – strefa 3, goryczka dahurska – strefa 4
Podpowiadamy: Jak uprawiać tzw. goryczki tropikalne, czyli exacum
Goździki
Spośród wielu goździków uprawianych w ogrodach najbardziej odporne na mróz są m.in. goździk Allwooda, alpejski i kropkowany oraz pierzasty. Pierwsze trzy gatunki są niskie, a ich liście tworzą gęste „poduszki". Kwiaty – białe lub w odcieniach różu (często pokryte wzorami) wyrastają na kilku- kilkunastocentymetrowych łodyżkach. Goździk pierzasty jest nieco wyższy i ma charakterystycznie postrzępione płatki. Są też jego odmiany o kwiatach półpełnych i pełnych.
Te goździki dobrze rosną w słońcu, na żyznych i przepuszczalnych glebach (alpejski musi mieć ziemię kamienistą i wapienną). Dobrze radzą sobie z czasową suszą.
- Odporność na mróz: strefa 4
Jeżówki
W ostatnich latach to jedne z ulubionych kwiatów ogrodowych. Mają zróżnicowaną wielkość (zależy to od odmiany) i duże, kolorowe kwiaty. Mogą one być również półpełne lub pełne. Dodatkową zaletą jeżówek jest to, że są bardzo miododajne. Natomiast pewnym minusem to, że co kilka lat warto je odmładzać, bo nie są zbyt długowieczne.
Jeżówki muszą mieć słońce i w miarę żyzną ziemię. Znoszą suszę, ale podlewane – znacznie lepiej rosną i kwitną.
- Odporność na mróz: strefa 4
Języczka pomarańczowa
Języczka pomarańczowa to okazała bylina. Może dorastać do 1,5 m, choć znaczna część tej wysokości przypada na wzniesione pędy kwiatowe. Liście są niższe, występują też odmiany o mniejszych rozmiarach. Liście języczki są duże, od spodu zabarwione na purpurowo. Kwiaty – zgodnie z nazwą – pomarańczowe.
Języczki są łatwe w uprawie, ale koniecznie trzeba je posadzić na stale wilgotnej, a nawet podmokłej ziemi. Muszą mieć także zacienione miejsce.
- Odporność na mróz: strefa 4
Sprawdź: Jakie kwiaty posadzić, jeśli ziemia w ogrodzie jest podmokła
Konwalia majowa
Kwiaty konwalii wyglądają delikatnie, ale to wyjątkowo wytrzymała, a nawet ekspansywna roślina. Niestraszny jej mróz, przejściowa susza, jest odporna na choroby i szkodniki. Od wiosny do jesieni jej lancetowate liście tworzą gęsty dywan. W maju pojawiają się kwiaty – białe dzwoneczki o upojnym zapachu (są też odmiany różowe i pełnokwiatowe). Późnym latem dojrzewają czerwone owoce. Uwaga: wszystkie części konwalii są trujące.
Konwalie najlepiej rosną i kwitną w półcieniu (w cieniu też sobie poradzą, ale będą miały głównie liście). Lubią żyzną, próchniczą ziemię. Sadząc je warto zadbać o bariery korzeniowe.
- Odporność na mróz: strefa 4
Kosaciec syberyjski
Kosaciec czyli irys syberyjski jest ładny i łatwiejszy w uprawie niż popularny irys bródkowy. Jego długie i wąskie, szablaste liście tworzą ładne kępy. W maju i czerwcu pojawiają się kwiaty – najczęściej mają wyraziście niebieski kolor, a trzy dolne płatki – także dodatkowy wzór. Wyhodowano też odmiany o kwiatach białych, fioletowych i lila. Irysy syberyjskie mają zróżnicowaną wielkość, w zależności od odmiany dorastają od 60 do nieco ponad 100 cm wys.
Warto sadzić je w miejscach słonecznych lub tylko lekko ocienionych. Powinny mieć żyzną i wilgotną, ziemię (dobrze rosną m.in. w pobliżu oczek wodnych).
- Odporność na mróz: strefa 4
Odętka wirginijska
To ładna bylina o niewielkich wymaganiach. Kwitną długo – od czerwca do września. Najczęściej ma kwiaty białe lub liliowe. Są one zebrane w długie kwiatostany na szczytach łodyg i rozwijają się po kolei. To rośliny dość wysokie (do nieco ponad 1 m), ale smukłe. W dobrych warunkach odętki mogą nadmiernie rozrastać się i być ekspansywne, dlatego warto zadbać o bariery korzeniowe. Najlepiej kwitną miejscach słonecznych, na żyznych, próchniczych i lekko wilgotnych ziemiach. Radzą sobie jednak w różnych warunkach.
- Odporność na mróz: strefa 4
To Cię zainteresuje: Najbardziej "jadowita" roślina świata. Kuzynka pokrzywy z jadem skorpiona
Orliki
Najbardziej popularny jest mieszańcowy orlik ogrodowy, który jest łatwy w uprawie, a przy tym odporny na mróz (tymi cechami wyróżnia się też orlik błękitny i wachlarzowaty). To bylina o bardzo ciekawych, często dwukolorowych kwiatach, które pojawiają się wczesnym latem. Wyrastają one na rozgałęzionych, wzniesionych łodygach, wyrastających z kęp niższych liści.
Orliki najlepiej rosną na żyznych, próchniczych ziemiach, w słonecznych miejscach. Nie są zbyt długowieczne, ale łatwo rozsiewają się same (nie są przy tym uciążliwe). Łatwo się przy tym krzyżują, więc może się zdarzyć, że w kolejnych latach pojawią się ich różne kolory.
- Odporność na mróz: orlik ogrodowy - strefa 4, orlik błękitny i wachlarzowaty – strefa 3
Pragnia syberyjska
Ta niezbyt popularna roślina ma sporo zalet. Jej liście nie zamierają na zimę, jest odporna na mróz, choroby i szkodniki, przystosowuje się do różnych warunków uprawowych.
Liście pragni przypominają nieco liście truskawki, ale są mocniej powcinane i lekko karbowate. Tworzą one gęste kobierce i można tę roślinę wykorzystać jako okrywową. Intensywnie żółte kwiaty pojawiają się w kwietniu i maju. Pragnia najlepiej rośnie w półcieniu. W cieniu ma więcej liści, w słońcu – kwiatów, ale w nasłonecznionym miejscu może wymagać podlewania. Lubi lekko wilgotną ziemię, nie powinno się jej ani przesuszać, ani zalewać.
- Odporność na mróz: strefa 3
Przetacznik kłosowy
Przetaczniki kłosowe są wyjątkowo atrakcyjne. Wprawdzie ich kwiaty są drobniutkie, ale tworzą gęste kwiatostany, przypominające kłosy. Do wyboru mamy kwitnące na niebiesko, biało, różowo, a także odmiany wysokie (do 60 cm) i karłowe (20-30 cm wys.). Kwiaty rozwijają się przez niemal całe lato i są miododajne.
Przetacznikom trzeba zapewnić słoneczne miejsce i przepuszczalną ziemię, która nie musi być zbyt żyzna. Dobrze znoszą suszę.
- Odporność na mróz: strefa 3
Rudbekie
Rudbekie mają sporo gatunków. Do roślin wieloletnich i odpornych na mróz należą: rudbekia naga, błyskotliwa, lśniąca. Pierwsze dwa gatunki mają żółte kwiaty z czarnym „oczkiem" (tworzonym przez miododajne kwiaty rurkowe), dorastają do ok. 80 cm wys. Kwitną od lipca/sierpnia do września/października. Natomiast rudbekia lśniąca ma zielonkawy lub żółty środek, jest też bardzo wysoka (do 2 m).
Rudbekie potrzebują słońca i żyznej, lekko wilgotnej ziemi.
- Odporność na mróz: strefa 3
Polecamy: Te popularne warzywa i owoce uważamy za swojskie, a przybyły z Ameryki
Wielosił błękitny
To wyjątkowo piękna bylina, która coraz częściej pojawia się w sprzedaży. Rośnie w Polsce również dziko, ale jest pod ścisłą ochroną. To tzw. relikt epoki lodowcowej, więc jest zdecydowanie odporny na mróz. Wielosił dorasta do 60-80 cm wys. Kwitnie w maju i czerwcu, może też powtarzać kwitnienie późnym latem. Kwiaty ma w różnych odcieniach niebieskiego, ale wyhodowano też odmiany o kwiatach białych i różowych. Wielosił najlepiej kwitnie w miejscach słonecznych lub lekko zacienionych. Musi mieć przepuszczalną, ale wilgotną ziemię, najlepiej próchniczą.
- Odporność na mróz: strefa 2
Złocień arktyczny
Złocień arktyczny to kuzyn popularnych chryzantem, ale jest znacznie bardziej odporny na mróz. Ma za to podobny termin kwitnienia – czyli jesień (od końca września do mrozów). Jego kwiaty przypominają popularne margerytki. Najczęściej mają białe płatki, ale są też odmiany o żółtym i różowym zabarwieniu. Liście ma klapowane i mocno powcinane. Jest niezbyt wysoki (30-40 cm).
Złocień arktyczny ładnie rozrasta się. Świetnie nadaje się na skalniaki, można go wykorzystać jako roślinę zadarniającą. Potrzebuje próchniczej, przepuszczalnej ziemi. Najlepiej rośnie w słońcu lub delikatnym cieniu.
- Odporność na mróz: strefa 2
Inne rośliny ozdobne odporne na mróz
Opisane powyżej byliny to oczywiście nie wyczerpują listy roślin o dużej odporności na mróz. Do wyboru mamy jeszcze np.:
- rośliny ze strefy 4:
aster krzaczasty, barwinek pospolity, bodziszek himalajski i korzeniasty, firletka kwiecista, chalcedońska i smółka, floks wiechowaty i kanadyjski, gailardia oścista, gęsiówka kaukaska, juka karolińska, kokoryczka wielokwiatowa, lnica alpejska, mak nagołodygowy (syberyjski), naparstnica zwyczajna, pluskwica groniasta, przegorzan pospolity, pysznogłówka ogrodowa, rogownica kutnerowata, rojnik murowy, rozchodnik gruby, kwiecisty, ogrodowy, karpacki, rozwar wielkokwiatowy, słonecznik wierzbolistny, słoneczniczek szorstki, tojeść rozesłana i orszelinowa, wiązówka błotna, zawciąg nadmorski, zawilec wielkokwiatowy - rośliny ze strefy 3:
anafalis perłowy, cymbalaria murowa, chaber białawy, floks szydlasty, miłek amurski i wiosenny, malwa różowa, przymiotno ogrodowe i okazałe, przywrotnik ostroklapowy, rozchodnik: naskalny, kamczacki, ościsty, okazały; smagliczka skalna, tojad ogrodowy, wiązówka bulwkowata - rośliny ze strefy 2:
fiołek labraborski, krwawnik pospolity, skalnica gronkowa - rośliny ze strefy 1:
głodek syberyjski, jeżyna arktyczna