Tobołki – pospolita roślina, ale niezbyt znana z nazwy. Zastosowanie i właściwości lecznicze tobołków

Tobołki (najpopularniejsze są tobołki polne), podobnie, jak kapusta, wywodzą się z rodziny kapustowatych. Większość z nas pewnie widziała tobołki, ale nie kojarzy nazwy tej rośliny. Niektórzy jednak nawet z zamkniętymi oczami, by ją rozpoznali: jeśli wezmą tobołki do ręki, rozgniotą i potrą, to poczują zapach czosnku. 

Roślina ta, znana też jako szelestucha, ma delikatne białe lub bladoróżowe kwiaty o owalnych płatkach. Im wyżej rosną one na łodydze, tym jest ich więcej. Zwykle mierzy kilkanaście centymetrów, ale niekiedy ma ponad 40 cm. – Tobołki to roślina pospolita, występuje niemal w całej Europie oraz Azji – mówi Jarosław Mikietyński, ogrodnik Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. – Nie ma wygórowanych wymagań glebowych. Może rosnąć praktycznie wszędzie: w ogrodach, na polach, pastwiskach, przy drogach, na nieużytkach. Pojawia się natomiast na glebach zasadowych.

Warto przeczytać: Babka lancetowata i zwyczajna to chwasty, które leczą 

Jest to najczęściej roślina jednoroczna, rzadziej dwuletnia, w ciągu roku wydająca parę pokoleń. Można ją spotkać przez prawie cały rok, od wczesnej wiosny nawet do listopada. W tym roku właśnie w listopadzie tobołki nadal występują. Egzemplarze kwitnące późną jesienią, jeżeli nie zdążyły wytworzyć nasion zanim nastaną przymrozki, przeczekają zimę i dalej będą rozwijały się wiosną. Wówczas wydadzą nasiona.

Warto zwrócić uwagę na specyficzne właściwości nasion tobołków. – Brązowe, brunatne nasiona tej rośliny same się rozsiewają. Czasem są przenoszone i roznoszone przez ptaki oraz zwierzęta, które żywiły się tobołkami, które przedostały się do ich układu pokarmowego.

Ekspert wyjaśniaj: – Gdy nasiona tobołków spadną na glebę, to są w stanie przetrwać w niej nawet 10 lat, a potem mogą na nowo kiełkować. Ten chwast szybko opanowuje nowe tereny, dlatego też uważany jest za chwast. Zabiera innym roślinom wodę i składniki pokarmowe oraz światło.

– Poza tym, tobołki to roślina, która jest żywicielem wielu szkodników. To znaczy, że najpierw sama dokarmia szkodniki, przykładowo mszycę lub śmietkę kapuścianą, a później owady te przechodzą z tobołków na inne rośliny i wtedy na tych roślinach występują choroby grzybowe. Tobołki są trujące dla zwierząt, zwłaszcza gospodarskich. Bywa, że gdy krowa najadła się tego chwastu, potem daje mleko, od którego da się wyczuć nutę czosnku.

Należy zwalczyć tobołki, aby te nie spowodowały wymiernych szkód w uprawach. – Aby zlikwidować tę inwazyjną roślinę, zalecałbym metodę mechaniczną – podkreśla Mikietyński. – Lepiej jednak nie przekopywać ziemi, gdyż nasiona tobołka i tak mogą pozostać w glebie. Wyrywanie chwastu jest tutaj skuteczniejsze.

Poznaj: Dziurawiec zwyczajny – właściwości zdrowotne 

Wybrani ogrodnicy do walki z tobołkami sięgają po środki chemiczne. – Z tym, że herbicydy, a więc chwastobójcze środki ochrony roślin, działają zazwyczaj, gdy jest ciepło, zatem w temperaturze plus 10 stopni Celsjusza albo wyższej. Jeśli jest chłodniej, mogą być nieskuteczne. Nie ma chemii typowej do usuwania tobołków. Istnieją natomiast np. preparaty do zwalczania chwastów jednorocznych. Te mogą uporać się z likwidacją tobołka, o ile na dworze jest stosunkowo ciepło. Na terenach, na jakich tobołki występowały masowo, po likwidacji chwastów i tak nie powinno się uprawiać żadnych roślin z rodziny kapustowatych przez następnych kilka lat.

Ten chwast – podobnie, jak wiele innych szkodliwych roślin – wykazuje jednocześnie właściwości lecznicze. Okłady z wywaru z tobołków mogą przyspieszyć gojenie się niewielkich ran. Wywar z tej rośliny zalecany jest osobom mającym chory pęcherz oraz cierpiącym na inne schorzenia dróg moczowych. Napar z tobołków poleca się pić paniom, które dopadły dolegliwości związane z bolesnym lub nieregularnym miesiączkowaniem. Trzeba jednak uważać: nie wolno pić go więcej niż ćwierć szklanki w ciągu doby, bo w innym przypadku zaszkodzi, zamiast pomóc.

Przeczytaj również: Na co pomaga ślaz zaniedbany – chwast o właściwościach leczniczych

Kobiety ciężarne i matki karmiące nie powinny uwzględniać tobołków w swojej diecie. To dlatego, że mogą one przyczynić się do poronienia lub do zatrucia organizmu dziecka karmionego mlekiem matki. Z próby leczenia się tobołkami powinien zrezygnować również ten kto ma niskie ciśnienie, ponieważ ten jeszcze bardziej obniży mu ciśnienie krwi.

Tobołki pełnią jeszcze jedną funkcję: można spotkać je również w kuchni. Liście tej rośliny nie są trujące dla ludzi. Zwłaszcza młode, wiosenne stanowią niekiedy składnik surówek albo dodatek do wyrabianych wędlin. Tobołek w kuchni to żadna nowość. Dawni Słowianie używali tobołka jako przyprawy. Pełnił on wtedy rolę czosnku. 

Zobacz ciekawą roślinę: Drzewo truskawkowe czyli chruścina jagodna