Przez pandemię połowa seniorów ma pustki w portfelu. Żyją z pożyczek i oszczędności na czarną godzinę

2474,54 zł – tyle według Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej otrzymywał przeciętny emeryt w 2020 r. (danych za rok 2021 jeszcze nie opublikowano). Dysponując tak niewielką kwotą, osoba starsza musi m.in. dokonać bieżących opłat, wyżywić się i kupić leki. To niełatwe zadanie stało się jeszcze trudniejsze w czasie pandemii, co wykazało badanie Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej „Portfel statystycznego Polaka w pandemii”.

Aż połowa osób w wieku 55–74 lata odczuła w czasie pandemii pogorszenie swojej sytuacji finansowej. Co więcej, dokładnie taki sam odsetek seniorów przyznaje, że nie posiada żadnych oszczędności. W takiej sytuacji jedynym sposobem na przeżycie okazuje się ograniczenie i tak przecież skromnych wydatków.

– Prawie 70 procent osób z najstarszej grupy wiekowej w takiej sytuacji przede wszystkim zaciska pasa i ogranicza wydatki. W drugiej kolejności sięga do zgromadzonych na czarną godzinę zapasów gotówki i pieniędzy, np. z lokat – wylicza Adam Łącki, prezes Zarządu Krajowego Rejestru Długów.

Ci, którzy mieli coś odłożone na trudne czasy, obserwują z niepokojem, jak szybko tych pieniędzy ubywa. W czasie pandemii stopniały oszczędności posiadane przez 52 proc. seniorów, a niemal 56 proc. spodziewa się, że stanie się to najbliższym roku. Tylko co dziesiąty senior twierdzi, że w ostatnich latach udało mu się odłożyć więcej niż przedtem.

Jak pokazują dane Biura Informacji Gospodarczej ERIF, znaczna część seniorów zaciąga pożyczki oraz kredyty, nieraz zapewne w celu podreperowania budżetu. W 2021 r. w ramach sprawdzania zdolności kredytowej instytucje finansowe skierowały do bazy ERIF BIG blisko milion zapytań dotyczących klientów po 65. roku życia. Najczęściej były to:

• banki – 64 proc.,
• firmy pożyczkowe – 21 proc.

Większość osób starszych spłaca zaciągnięte zobowiązania w terminie (otrzymują tzw. wpis pozytywny).

– Aż 73 proc. seniorów w bazie ERIF może pochwalić się takim wpisem. Wśród osób starszych, które na czas płacą swoją rachunki, przeważają kobiety – 56 proc., w stosunku do 44 proc. mężczyzn – komentuje Jarosław Furmaniak, Kierownik Departamentu Operacji i Rozwoju w ERIF BIG.

Jeśli już pojawiają się problemy ze spłatą, to najczęściej w przypadku pożyczek. Pod koniec 2021 r. seniorzy odnotowani w bazie ERIF BIG zalegali z płatnościami na łączną kwotę niemal 2 mld zł, z czego 43 proc. stanowiły długi wobec firm pożyczkowych.. Na jednego seniora przypada średnio 12,7 tys. zł długu. Do niechlubnych rekordzistów należą natomiast pewien 65-latek mający do zwrotu aż 23,2 mln zł oraz 67-latek, który zalega ze 107 różnymi zobowiązaniami.

Warto dodać, że część długów seniorów może być wynikiem działań oszustów. To właśnie osoby starsze najczęściej padają ofiarą rozmaitych przestępstw finansowych, w tym m.in. wyłudzeń oraz kradzieży tożsamości, która pozwala przestępcom pożyczać pieniądze na cudze nazwisko.

Swoje dane na temat zadłużenia osób starszych przedstawili także eksperci KRD. Tu w rejestrze długów odnotowano 357 tys. emerytów z całej Polski, z czego najwięcej winni są mieszkańcy województw:

• śląskiego – ponad 1 mld zł,
• mazowieckiego – 856 mln zł,
• dolnośląskiego – 595 mln zł.

Choć większość dłużników to zwykle mężczyźni, w najstarszej grupie wiekowej przeważają zadłużone kobiety (200 tys. pań kontra 157 tys. panów). Wynika to przede wszystkim z faktu, że kobiety statystycznie żyją dłużej, a więc w tej grupie wiekowej jest ich po prostu więcej.

Większość emerytów jest zadłużonych u firm skupujących długi od pierwotnych wierzycieli, na ogół banków. Bezpośrednio instytucjom finansowym seniorzy są winni blisko 750 mln zł, a ponad 405 mln zł to zaległe alimenty.

Nawet pomimo trudnej sytuacji finansowej wielu seniorów woli pomagać bliskim niż skupiać się na sobie. Niektórzy posuwają się wręcz do zadłużania się dla innych.

– Dzieciom czy wnukom trudno odmówić, więc na ich prośbę kupują sprzęt RTV czy AGD, zawierając umowę ratalną na swoje dane. Nierzadko zdarzało się, że musieli później te raty spłacać samodzielnie. Obserwujemy jednak, że w ostatnim czasie młodzi coraz lepiej radzą sobie finansowo i zdecydowanie rzadziej proszą seniorów o pomoc w zakupie – mówi Jakub Kostecki, prezes Zarządu firmy windykacyjnej Kaczmarski Inkasso.

Troska o przyszłość potomków sprawia też, że seniorzy niechętnie wyprzedają zgromadzone przez lata cenne przedmioty, nawet gdy bardzo brakuje im pieniędzy.

– Osoby ze starszych roczników swoją własność gromadzoną przez lata traktują dużo bardziej sentymentalnie. Ale to nie jedyny powód. Często też zachowują dobytek z myślą o swoich dzieciach i wnukach – zauważa Łącki z KRD.

Jak wykazało badanie „Portfel statystycznego Polaka w pandemii”, seniorzy wolą pomagać niż prosić o pomoc. Wsparcia u rodziny zdecydowało się szukać tylko 12 proc. badanych ze starszych pokoleń, podczas gdy wśród młodszych respondentów ten odsetek był ponad dwa razy wyższy.