Fatsja i fatsjobluszcz – rośliny doniczkowe do ciemnych pokoi. Jak je uprawiać, pielęgnować i rozmnażać

Fatsja japońska to ładna i mało kłopotliwa roślina doniczkowa, którą w pewnych okolicznościach można uprawiać również w ogrodzie. Natomiast fatsjobluszcz lizjański jest nie mniej atrakcyjnym wynikiem jej związku z jedną z odmian bluszczu pospolitego. Ta krzyżówka powstała ponad 100 lat temu w jednej z francuskich szkółek i od tego czasu cieszy się popularnością (w Polsce jeszcze niedużą). Fatsjobluszcz łączy zalety fatsji oraz i bluszczu. Podpowiadamy, co trzeba zapewnić tym roślinom, jak je uprawiać i pielęgnować.

Fatsja rośnie dziko w Japonii, Korei i na pobliskich wyspach. Należy do dość egzotycznej rodziny roślin araliowatych, jednak jej kuzynkę –  można uprawiać w polskich ogrodach (stąd dowiesz się więcej o uprawie aralii).

Fatsja japońska w naturze jest kilkumetrowym krzewem o pięknych liściach, ciekawych kwiatach o owocach. W doniczkach dorasta do 1-1,5 m wysokości i podziwiać można przede wszystkim jej liście (w domach kwitnie i owocuje bardzo rzadko). A liście ma okazałe. Mogą osiągać wielkość do 25-30 cm i są mocno powcinane (najczęściej dzielą się na od 7 do 11 części, czyli tzw. klap). Mogą kojarzyć się z liśćmi popularnej szeflery lub figowca. Powierzchnia liści jest ciemnozielona i błyszcząca, choć występują również odmiany o kolorowych liściach, przebarwionych na biało i kremowo (np. odmiany Variegata, Spider`s Web).

Fatsja nie jest trudna w uprawie, jednak trzeba zadbać o kilka rzeczy. Najważniejsze jest podlewanie, bo roślina źle znosi zarówno nadmiar wody, jak i przesuszenie. W sezonie trzeba ją podlewać, kiedy górna warstwa ziemi lekko przeschnie. W doniczce koniecznie musi być odpływ. Fatsja należy do roślin, które lubią spędzać zimę w chłodzie, czyli w temperaturze 5-10ºC. W takich warunkach, podlewanie należy ograniczyć.

Jeśli nie jesteśmy w stanie zapewnić fatsji optymalnych warunków zimą, starajmy się przynajmniej nie przegrzewać pomieszczenia, gdzie stoi. Doniczki z nią absolutnie nie stawiajmy przy pracującym kaloryferze. Zadbajmy też o nawilżenie powietrza lub regularnie zraszajmy roślinę. Jeśli temperatura nie jest obniżona, fatsję podlewamy normalnie.

Fatsja najbardziej lubi rozproszone światło, ale znosi też większe zacienienie. Również podczas zimowania w chłodzie musi mieć światło. Więcej światła potrzebują odmiany o kolorowych liściach (inaczej stracą kolory), ale nie może to być bezpośrednie nasłonecznienie.

Roślina dobrze rośnie w uniwersalnej ziemi, do której można dodać piasku, żeby zwiększyć jej przepuszczalność. W doniczce koniecznie musi być odpływ. W sezonie warto ją zasilać nawozem do roślin zielonych.

Fatsja w Polsce jest uprawiana przede wszystkim w doniczkach, jako roślina domowa, jednak warto wiedzieć, że znosi ona mróz do -10ºC i w najcieplejszych zakątkach Polski można zaryzykować również jej uprawę w gruncie. Należy ją posadzić w miejscu półcienistym lub cienistym, koniecznie zacisznym i osłoniętym od wiatru. Młodsze okazy trzeba zabezpieczać na zimę.
Fatsje w doniczkach również mogą spędzać lato w ogrodzie lub na balkonie, ale koniecznie postawmy je w zacienionym miejscu.

Fatsjobluszcz(znany również jako fatshedera, łac. × Fatshedera lizei) ma zarówno cechy krzewu, jakim jest fatsja, jak i pnącza, jakim jest bluszcz. Jego pędy są delikatniejsze od fatsji i po osiągnięciu kilkudziesięciu centymetrów długości zaczynają się przewieszać, dlatego fatsjobluszczowi najlepiej zapewnić podpory. Jednak w przeciwieństwie do bluszczu nie ma on korzeni czepnych i dlatego jego pędy należy podwiązać lub owinąć wokół kratek, palików itp. Jego pędy mogą osiągać ok. 2,5 m długości.

Główną ozdobą fatsjobluszczu są liście, które również łączą cechy bluszczu i fatsji. Są duże (do 15-20 cm), mocno powcinane, najczęściej podzielone na 5 części (pięcioklapowe). Najczęściej są ciemnozielone z jaśniejszym żyłkowaniem, ale są także kolorowe odmiany o białych i kremowych przebarwieniach (np. Variegata, Angyo Star), a także jasnozielonych (odmiana Annemieke). Ciekawie wygląda też odmiana Curly, która ma pofalowane brzegi liści.
Starsze rośliny mogą czasem kwitnąć, ale nie zawiązują owoców.

Wymagania fatsjobluszczu są bardzo zbliżone do tych, jakie ma fatsja. Roślina wymaga również systematycznego, ale umiarkowanego podlewania, a zimą woli chłód. Dobrze jednak znosi warunki domowe przez cały rok, pod warunkiem zapewnienia jej wysokiej wilgotności powietrza (lubi zraszanie). Fatsjobluszcz bardzo dobrze radzi sobie w ciemnych pokojach, np. z oknem skierowanych na północ. Do takich warunków nadają się rośliny o zielonych liściach. Te o kolorowych potrzebują więcej światła, ale koniecznie musi być rozproszone.

Zarówno fatsja, jak i fatsjobluszcz dobrze znoszą cięcie. Ich pędy można skracać, jeśli nadmiernie się rozrosną. Ten zabieg powoduje też, że rośliny rozkrzewią się, choć na nowe pędy najczęściej trzeba poczekać (jeśli fatsjobluszcz po przycięciu nie wypuści pędów bocznych, ale będzie odrastał, trzeba go przyciąć jeszcze raz). Jeśli chcemy przyciąć fatsję lub fatsjobluszcz, zróbmy to wiosną.

O ile fatsję teoretycznie można rozmnażać z nasion, to w praktyce najlepiej udaje się to z sadzonek pędowych (w przypadku fatsjobluszczu możliwe jest tylko rozmnażanie z sadzonek – ponieważ jest to mieszanka dwóch gatunków, roślina nie tworzy nasion).
Jest to dość łatwe, a do rozmnażania można wykorzystać przycięte pędy. Należy umieścić je w wilgotnym i koniecznie ciepłym podłożu (ok. 22ºC).

Obie rośliny rosną dość intensywnie, szczególnie, kiedy są młode (choć tempo wzrostu zależy też ilości światła – w gorzej oświetlonych pomieszczeniach rosną wolniej). Młode rośliny najczęściej należy przesadzać co roku, starsze – co kilka lat. Przesadzamy je wiosną.

Nazwa fatsjobluszcz lizjański to oczywiście połączenie słów fatsja i bluszcz. Tak samo jest z nazwą fatshedera – to połączenie łacińskich nazw tych roślin (Fatsia japonica i Hedera helix). Przydomek „lizjański" pochodzi od nazwy szkółki, gdzie wyhodowano tę roślinę.