Tynki renowacyjne: ich zastosowanie i działanie

W budynkach zabytkowych często borykamy się z problemem zawilgocenia i zasolenia ścian. Jednak może on dotyczyć również nowych budynków, które znajdują się w miejscu powodzi. 

Uszkodzenia murów spowodowane nadmiernym zawilgoceniem to tzw. korozja powłok tynkarskich i malarskich. Mechanizm tego zjawiska jest dość prosty. Woda migrująca w strukturę ściany (najczęściej) zewnętrznej powoduje początkowo nieznaczne złuszczenie powłoki malarskiej. Powiększona w ten sposób powierzchnia odparowania wody przyspiesza chłonność muru. To z kolei pozwala odparować większą ilość wilgoci niż wcześniej. Narastające stopniowo zniszczenia sprzyjają powstawaniu produktów krystalizacji soli pochodzących ze struktury muru, gruntu lub zanieczyszczeń atmosferycznych. Na powierzchni ścian widać wtedy białawe lub żółtawe wykwity, niekiedy w postaci „igiełek".

Więcej informacji: Tynki zewnętrzne na twój dom. Dostępne rozwiązania i ich charakterystyka 

Ciśnienie krystalizujących się soli powoduje wystąpienie korozji pęczniejącej tynków. W ten sposób dalej zwiększa się przy tym powierzchnia odparowania. To dalej przyspiesza chłonność muru, który przecież będzie mógł odparować jeszcze większą ilość wilgoci. I tak proces będzie postępował aż do całkowitego zniszczenia powłok – farby i tynku. W momencie, gdy narasta wilgotność ścian, to wilgotność w pomieszczeniach również rośnie (w pomieszczeniach odczuwalny jest chłód i zapach wilgoci) . To sprzyja, rozwojowi pleśni i grzyba domowego oraz postępującej degradacji struktury przegrody budowlanej. W niedługim czasie pojawi się w ścianie porażenie przez grzyby rozkładu pleśniowego. A to już jest znacznie poważniejszy problem.

Mówiąc w skrócie – powszechnie uważa się, że to wilgoć niszczy głównie powłoki malarskie, tynki i mury. Tymczasem to wynik działania związków soli, które są we wszystkich materiałach budowlanych. W stanie suchym sole są nieszkodliwe. Gorzej jednak, gdy się rozpuszczą (podczas zwiększonego zawilgocenia). Wtedy przemieszczają się z wodą ku powierzchni, na której mogą odparować i wysychać. A w procesie wysychania związki soli krystalizują się i wielokrotnie zwiększają swoją objętość, niszcząc mechanicznie powłoki malarskie i tynk. 

Na zawilgoconych i zasolonych murach, gdzie nie sprawdzają się tynki tradycyjne, zalecane jest stosowanie tynków renowacyjnych WTA (przebadanych przez instytut Wissenschaftlich-Technische Arbeitsgemeinschaft für Bauwerkserhaltung und Denkmalpflege e.V, czyli Naukowo-Techniczne Stowarzyszenie Robocze Ochrony Budowli i Konserwacji Zabytków).

Cechą charakterystyczną tynków renowacyjnych jest wysoka porowatość i przepuszczalność pary wodnej, przy jednoczesnej znacznie obniżonej zdolności przewodzenia kapilarnego. Dlatego często stosuje się też dla nich nazwę tynki napowietrzone, szerokoporowate lub solochłonne. 25%–40% objętości tynku to system powierzchniowo czynnych porów, które gwarantują odpowiednio szybkie odparowanie wody oraz gromadzenie i odkładanie się kryształów soli wewnątrz tynku.

Tynk renowacyjny, dzięki swym właściwościom wchłania wilgoć znajdującą się w murze. Szybkie oddawanie wody do otoczenia pod postacią pary wodnej, pozwala magazynować w warstwie wewnętrznej szkodliwe sole. Dzięki temu, że strefa odparowania przesunięta jest do wnętrza tynku, na jego powierzchni nie powstają wykwity i widoczne uszkodzenia.

Ocenia się, że przeciętna trwałość tynków renowacyjnych wynosi ok. 20 lat. Zastosowane w tym samym miejscu tynki tradycyjne nie wytrzymują dłużej niż kilka do kilkunastu miesięcy.
Dlatego mimo wysokiej ceny tynków renowacyjnych warto jest stosować. Koszt ich zakupu i położenia jest 3–4-krotnie wyższy ale ich trwałość jest już kilkanaście razy wyższa niż tynków tradycyjnych.

Musimy pamiętać, że określenie tynk renowacyjny praktycznie oznacza zastosowanie „systemu" składającego się najczęściej z czterech warstw:

• obrzutki,
• tynku podkładowego (magazynującego),
• właściwego tynku renowacyjnego,
• warstwy wierzchniej (szpachli wygładzającej).

Również powłoka malarska musi odpowiadać określonym przez system tynkarski właściwościom. Stosujemy farby hydrofobowe i paroprzepuszczalne, czyli krzemianowe lub na bazie żywic sylikonowych.

Skuteczność tynków renowacyjnych nie zależy tylko od jakości użytych produktów, ale również od prawidłowego ich nakładania.

Dobór tynku renowacyjnego powinien być dokonany na podstawie indywidualnej oceny stanu obiektu. Może bowiem się okazać, że do prawidłowej ochrony muru potrzebne jest zastosowanie wcześniej specjalnych zabiegów osuszających (izolacje pionowe lub iniekcyjne przepony izolacyjne, tynki zaporowe) lub tymczasowych tynków odsalających.

Tynki odsalające, zwane też traconymi, ofiarnymi lub kompresowymi, stosuje się do murów o szczególnie wysokim stopniu zasolenia. Są nakładane tylko na czas wytrącania kryształów soli z wilgotnego podłoża. Po tym należy je skuć i zastąpić innym tynkiem, nie koniecznie renowacyjnym.