Raniuszek do wykończenia gniazda potrzebuje nawet dwóch tysięcy piórek! I zdobywe je z narażeniem życia. Poznaj tego sympatycznego ptaka

Raniuszki to niezwykle sympatyczne ptaki, które odwiedzają ogrody, a nawet mogą w nich zamieszkać. Raniuszek wygląda jak niewielka, pierzasta kulka, zaopatrzona w długi ogon. Raniuszki mierzą od 13 do 15 cm, ale tylko ok. 1/3 tej długości to ciało ptaka, reszta przypada na ogon. W ślad za tym idzie niewielka masa ciała – raniuszki ważą zaledwie 7-10 gramów.

Te ptaki trudno nazwać kolorowymi, ale zestaw i rozmieszczenie barw są bardzo charakterystyczne – dominującym kolorem jest biały, jedynie na części skrzydeł, ogona oraz grzbietu występują czarne pióra. Dodatkowo na skrzydłach pojawia się brązowoczerwonawe zabarwienie, a brzuch może być brudnoróżowy. Ze względu na proporcje ciała raniuszki trudno pomylić z innym ptakiem.

Warto zwrócić uwagę na głowę raniuszka – te ptaki mają sporo podgatunków. W Polsce teoretycznie występują ptaki o białych głowach, czyli tzw. gatunek nominatywny raniuszka zwyczajnego (Aegithalos caudatus caudatus). Ale pojawiają się także raniuszki czarnobrewe (Aegithalos caudatus europaeus), zamieszkujące w zachodniej części Europy. Ich charakterystyczną cechą są czarne „brwi” nad okiem – czyli dwa pasy czarnych piórek biegnących nad okiem i aż do karku. Te ptaki mogą się ze sobą krzyżować i w praktyce można spotkać raniuszki o przeróżnym ubarwieniu głowy.

Raniuszek występuje w Polsce i jest u nas ptakiem lęgowym, co oznacza, że zakłada gniazda i wychowuje młode. Raniuszki w Polsce są pod ochroną.

Raniuszki to częściowo wędrowne ptaki, ale raczej poruszają się na niewielkie dystanse. Polskie raniuszki przeważnie zostają na zimę, choć mogą zdarzać się przeloty ptaków z północy i wschodu. Zimą raniuszki zbierają się w większe stada – chętnie towarzyszą m.in. sikorkom, kowalikom, mysikrólikom, z którymi wspólnie szukają pożywienia i ostrzegają przed niebezpieczeństwem.

Polecamy: Mysikrólik to najmniejszy polski ptak. Zobacz, jak wygląda, gdzie go spotkasz i co jada ten ptak

Raniuszki łączą się w pary dość wcześnie, bo już w lutym i wkrótce potem zaczynają budowę gniazda. Najchętniej zakładają je w rozwidleniach pni, a ich ulubionymi drzewami są brzozy (z tymi drzewami łączą te też podobne kolory). Jednak dobrym miejscem do gniazdowania są także inne drzewa i krzewy o odpowiedniej budowie.

Gniazdo jest budowane i urządzane przez samca i samicę, a stanowi misterną konstrukcję. Jest jajowate, z wejściem z boku. Budowa trwa aż około trzech tygodni. Gniazdo jest uplecione z mchu, drobnych trawek, przydają się też… pajęczyny. Z zewnątrz jest obłożone maskującymi porostami, mchami i innymi materiałami dobranymi do wyglądu drzewa, na którym powstało. Dlatego wyjątkowo łatwo je przegapić.

Ale jeszcze bardziej zadziwiające jest wykończenie wnętrza – miękkie i komfortowe, a tworzą je liczne, drobne piórka, które raniuszki zdobywają niemalże z narażeniem życia. Wyskubują je z ofiar ptaków drapieżnych, ryzykując spotkanie z napastnikiem. Jak podaje dr Andrzej Kruszewicz, do wysłania gniazda może posłużyć nawet dwa tysiące piórek! Musi to być całkiem wygodny puchowy materac dla licznego potomstwa.

Sprawdź też: Czy można wyciąć drzewo w sezonie lęgowym? Te przepisy są inne, niż się często wydaje. Sprawdź, co zrobić, żeby nie dostać kary

Imponująca jest liczba jaj, które składa samica raniuszka. Zamiast kilku, jak to jest u wielu gatunków, samiczka raniuszka składa kilkanaście jaj. Wysiaduje je samodzielnie, prawie nie opuszczając przytulnego gniazdka, a w tym czasie dokarmia ją samiec. Kiedy pisklęta wyklują się (po 12-13 dniach) karmieniem zajmują się oboje rodzice. Raniuszki, którym pewnie robi się ciasno w rodzinnym gnieździe, opuszczają je po 15-20 dniach. Ale pozostają w pobliżu.

Wtedy – co jest rzadko spotykane u ptaków – zajmują się nimi nie tylko rodzice, ale też starsze rodzeństwo (z wcześniejszego lęgu), a także różne akurat „bezdzietne” raniuszki. Te ptaki są niezwykle towarzyskie i gniazda zakładają w swoim sąsiedztwie, a poza okresem lęgowym tworzą nieduże, prawdopodobnie rodzinne stadka. Grupa raniuszków siedzących rządkiem na gałęzi nie jest rzadkim widokiem. Tak zachowują się młode (czyli tzw. podloty), ale też dorosłe raniuszki w czasie chłodniejszych dni, kiedy przytulone do siebie grzeją się nawzajem.

Czytaj także: Drozd śpiewak ukoi nerwy, zapowie ocieplenie i zje ślimaki. Sprawdź, jak wygląda ten ptak i co zrobić, żeby zamieszkał w ogrodzie

Jadłospis raniuszków różni się w zależności od pory roku. Wiosną i latem są to przede wszystkim drobne owady i inne bezkręgowce, które te ptaki pracowicie wyszukują na pniach, konarach i cienkich gałązkach drzew. Przy pozyskiwaniu pokarmu nieobce są im różne akrobacje, jak wiszenie na jednej nóżce, głową w dół. Natomiast jesienią i zimą, gdy owadów zaczyna brakować, w ich menu pojawiają się drobne i miękkie owoce oraz nasiona, również roślin ozdobnych i dzikich.
Zimą, w karmnikach doceniają m.in. słonecznik oraz nasienno-tłuszczowe kule.

Pochodzenie nazwy raniuszek nie jest do końca jasne, ale może być związana z porannymi śpiewem, który w dodatku przypada na wczesną porę roku. Natomiast nazwa naukowa – Aegithalos caudatus oznacza „ogoniastą sikorkę”, to samo znaczy zwyczajowa angielska nazwa tego ptaka, czyli long-tailed tit. Jednak raniuszki sikorami nie są.

Wybrane źródła
ekologia.pl
Jestem na pTAK!
Kruszewicz, A., Ptaki Polski od A do Ż, Warszawa 2010
Okiem Przyrodnika
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków