Szczygieł to kolorowy śpiewak, który uwielbia osty. Jest towarzyski i wesoły, a poznasz go po czerwonej masce

Szczygieł to niewielki ptak – jest mniejszy od wróbla (długość ciała to ok. 12-14 cm), lecz niewielkie rozmiary nadrabia kolorami. To jeden z ciekawiej ubarwionych polskich ptaków. Przy tym samce i samice wyglądają bardzo podobnie, a różniące je cechy trudno dostrzec, po prostu obserwując ptaki. Twarz szczygła zdobi czerwona „maska”, a jej kolor kontrastuje z białymi policzkami i czarnymi pręgi na wierzchu głowy i za uszami. Spód ciała jest upierzony na biało, natomiast wierzch – na beżowo. Ale żeby nie było nudno, skrzydła szczygła oraz ogon zdobią czarne pióra, a skrzydła dodatkowo także żółte lusterka oraz białe końcówki piór.

Szczygły to zdecydowanie ptaki śpiewające, a ich melodyjne tony są doceniane od bardzo dawna. Za swoje umiejętności wokalne szczygły nawet trafiły „za kraty”. To jedne z pierwszych ptaków, które trzymano w klatkach, by swym śpiewem umilały czas. Przy okazji wyhodowano przeróżnie upierzone ptaki, ale też hodowlane różnią się od dzikich kuzynów kilkoma innymi cechami. Obecnie w Polsce i Europie odławianie dzikich szczygłów jest zakazane, a można trzymać jedynie ptaki pochodzące z udokumentowanych hodowli. Warto zaznaczyć, że szczygły w domu żyją znacznie dłużej niż na wolności, bo dożywają kilkunastu lat, a nie tylko dwóch, jak dzikie szczygły.

Szczygły są dobrymi lotnikami. Andrzej Kruszewicz pisze o osobnikach, które w ciągu doby pokonywały około 300 km. Jednak z Polski nie migrują regularnie. Bywa, że wybierają się w region Morza Śródziemnego lub przenoszą do zachodniej części kraju. Część jednak pozostaje na miejscu. W dodatku na zimę do Polski mogą przylatywać ptaki z północy, więc zimą jak najbardziej można spotkać te ptaki.

Polecamy też: Sikorki chętnie odwiedzają ogrody, ale nie wszystkie. Zobacz, na jakich „gości” możesz liczyć. Poznaj bogatki, modraszki, czubatki i inne

Głównym pokarmem szczygłów są nasiona roślin. Szczególnie upodobały sobie różne osty, łopiany, szczecie, ale chętnie zjadają też nasiona mniszków, cykorii, a także innych roślin.
Jadłospis szczygłów uzupełniają też drobne owady (w tym m.in. mszyce) i inne bezkręgowce, które szczególnie doceniają w okresie karmienia piskląt.
Szczygły, które zimą odwiedzą nasz karmnik, docenią wszelkie nasiona. Można dla nich kupić gotową mieszankę złożoną z drobnych nasion.

Szczygły są towarzyskie (nie przeszkadza im również bliskość człowieka) i chętnie osiedlają się większymi grupami. W sezonie lęgowym tworzą pary, ale często zakładają gniazda w swoim sąsiedztwie. Najbardziej odpowiadają im tereny na obrzeżach lasów, w pobliżu łąk i pól. Osiedlają się też na wsiach i w miastach. Lubią wysokie drzewa i krzewy, w szczególności kasztanowce i robinie akacjowe.

Budową gniazda zajmuje się samica, choć samiec dotrzymuje jej towarzystwa (nie wiemy, czy udziela rad). A gniazdo szczygłów jest wyjątkowo starannie uplecione i bardzo wygodnie wykończone. Przypomina czarkę, wyłożoną mchem, różnym włosiem, piórkami. W mięciutkim gniazdku samica wysiaduje 4-5 jaj. W tym czasie jest karmiona przez samca (przynoszenie pokarmu jest jednym z elementów zalotów, być może samiczka sprawdza w ten sposób potencjalnego partnera i to, co ją będzie czekać w niedalekiej przyszłości). Natomiast pisklęta, które wykluwają się po 12-13 dniach są karmione przez oboje rodziców, głównie owadami.
Poza okresem, kiedy zajmują się młodymi, szczygły chętnie tworzą większe stada, którymi latają w poszukiwaniu pożywienia.

Czytaj także: Nie lubią zimy, ale nie odlatują. Zobacz, czym karmić wróble i jak im pomóc, bo tych ptaków jest coraz mniej. Jak je odróżnić od mazurków?

Szczygły są pod ochroną i nadal są dość liczne w Polsce. Jednak ich zagęszczenie jest nierównomierne, a ponadto jest ich mniej niż kiedyś. Te ptaki korzystały z tradycyjnego wiejskiego krajobrazu, z łąkami, ugorami i mniejszymi polami oraz większą obfitością chwastów. Obecne zmiany im nie służą.

Jeśli chcemy, żeby tych pięknych i sympatycznych ptaków nie zabrakło w naszym otoczeniu, dokarmiajmy je zimą, ale pozwólmy też rosnąć różnym chwastom – w szczególności pozostawiajmy je na zimę. Pamiętajmy o tym, że osty czy łopiany i mnóstwo innych roślin, jest potrzebnych przyrodzie. Jeśli mamy większy ogród lub łąkę – pozostawmy te rośliny dla ptaków. Zadbajmy też, by miały gdzie gniazdować, a więc nie wycinajmy starych, wysokich drzew. Nie stosujmy też chemicznych środków ochrony roślin.

Wierzono, że szczygieł, między innymi chroni przed zarazą, często też pojawiał się w sztuce w przedstawieniach związanych z Jezusem i Matką Boską, a jednym z najbardziej znanych dzieł, jest obraz Madonna ze szczygłem, namalowany przez Rafaela Santi. Jak czytamy w portalu Niezła Sztuka:

Posiadający dobroczynną moc szczygieł pojawił się w sztuce francuskiej w XIII wieku, jednak największą popularność zyskał w malarstwie włoskim i czeskim w XIV i XV stuleciu, jako atrybut małego Jezusa w przedstawieniach Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W ujęciach tych Chrystus bawi się z ptaszkiem, przytula się do niego lub czule go trzyma. Mały szczygieł staje się tu ptakiem, który z jednej strony jest złowróżbnym symbolem Męki Jezusa, z drugiej strony stara się ochronić małe dziecko przed śmiercią.

Wybrane źródła
ekologia.pl
Kruszewicz, A., Ptaki Polski od A do Ż, Warszawa 2010
ptaki.info
ptakipolski.pl
Ptaki krajobrazu rolniczego