Powinniście bardzo uważać na te domy. Zagrażają zdrowiu, a nawet życiu

• Azbest jest rakotwórczym materiałem, dawniej stosowanym powszechnie m.in. w budownictwie.
• Od 2009 roku działa Program Oczyszczania Kraju z Azbestu, zgodnie z którym ten materiał ma być usunięty do 2032 r. Wprowadzano także różne regulacje dotyczące tego materiału.
• Okazało się, że tempo usuwania azbestu nie jest wystarczające, żeby program mógł być zrealizowany w zakładanym terminie.
• Zgodnie ze stanem na październik 2024 r. zinwentaryzowano 8,716 mln azbestu, a unieszkodliwiono 1,868 mln ton.
• Większość funduszy na usuwanie azbestu pochodzi z NFOŚiGW i WFOŚiGW, mniej to fundusze własne jednostek samorządu terytorialnego oraz fundusze unijne.
• W Rządowym Centrum Legislacji znalazł się Projekt ustawy o wyrobach zawierających azbest, który ma uaktualnić i ujednolicić przepisy dotyczące usuwania azbestu.

Azbest to wytrzymały na różne czynniki materiał, dawniej stosowany m.in. w budownictwie, zarówno jednorodzinnym, jak i wielorodzinnym. W Polsce był wykorzystywany przede wszystkim do produkcji materiałów azbestowo-cementowych, takich jak:

• płyty faliste (tzw. eternit), stosowane jako pokrycia dachów,
• płyty płaskie wykorzystywane jako okładziny elewacyjne,
• a także jako materiał ścienny, izolacyjny, czy wykorzystywany do produkcji rur oraz w drogownictwie.

Włókna azbestowe są jednak niebezpieczne dla środowiska i zdrowia ludzi. Powodują różne schorzenia, łącznie z nowotworami.
Dlatego już w 1997 r. produkcję i obrót wyrobów azbestowych objęto różnymi zakazami, wprowadzając ustawę z 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. W 2003 r. wprowadzono obowiązek corocznego składania „Informacji o wyrobach zawierających azbest”, natomiast od 2009 r. działa Program Oczyszczania Kraju z Azbestu, który jest przewidziany do 2032 roku.

Ze względu na niebezpieczne właściwości azbest nie może być usuwany samodzielnie, tylko przez wyspecjalizowane firmy, a także odpowiednio składowany i unieszkodliwiany. Zadania są realizowane głównie na poziomie jednostek samorządu terytorialnego. Od inwentaryzacji azbestu, która odbywa się przez Bazę Azbestową, po część finansowania.

Okazało się jednak, że tempo usuwania rakotwórczego azbestu przez lata nie było wystarczające – wykazała to kontrola NIK, której wyniki opublikowano w 2023 r., a która dotyczyła lat 2016-21. Wynikało z niej, że przy obecnym tempie prac, Polska pozbędzie się azbestu nie do 2032 r., jak zakłada program, ale do… 2081 roku.

Jak wynika z danych przedstawionych na konferencji „Przyszłość bez azbestu”, która odbyła się w październiku 2024 r. (Stan realizacji Programu oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009-2032):

• 2471, czyli 100% urzędów gminnych wprowadziło dane do Bazy Azbestowej,
• urzędy marszałkowskie wprowadziły dane dotyczące osób prawnych z 2375 gmin (96%),
• łącznie w Bazie Azbestowej zinwentaryzowano 8,716 mln ton wyrobów zawierających azbest (stan na koniec 2023 r. wynosił 8,632 mln ton),
• unieszkodliwiono 1,868 mln ton wyrobów zawierających azbest (na koniec 2023 r. było to 1,701 mln ton),
• w Bazie Azbestowej zamieszczono informacje o 1863 programach usuwania azbestu (wzrost do poprzedniego roku o 20).

Ponadto wszystkie byłe zakłady produkujące azbest zostały z niego oczyszczone i uporządkowane, a w większości jest prowadzona działalność gospodarcza.

Na finansowanie usuwania azbestu w 2023 r. przeznaczono:

• 23,9 mln zł z programu NFOŚiGW we współpracy z WFOŚiGW,
• 19,5 mln zł ze środków WFOŚiGW,
• oraz 3,3 mln zł ze środków własnych jednostek samorządu terytorialnego.

Dodatkowo 2,5 mln zł pochodziło ze środków unijnych (KPO) (dane za ten rok pochodzą z 11 województw).

Ważnym elementem Programu usuwania azbestu są też zmiany prawne.

– O szkodliwości azbestu nie trzeba dziś nikogo przekonywać, dlatego tak ważny jest skuteczny i kompleksowy plan jego eliminacji. Aby mógł działać, potrzebne są spójne i czytelne przepisy, które uporządkują kwestie usuwania tego niebezpiecznego materiału z naszego otoczenia, a także jego składowania. Nasze propozycje wychodzą tym potrzebom naprzeciw – informuje wiceminister Ignacy Niemczycki na stronie MRiT.

Opracowano już Projekt ustawy o wyrobach zawierających azbest, który trafił do Rządowego Centrum Legislacji. Nowe przepisy mają na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2668 z dnia 22 listopada 2023 r., a także transpozycję kilku dyrektyw, które już zostały wdrożone. Nie mniej ważne jest uporządkowanie i ujednolicenie polskich przepisów, bo ustawa z 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest nie obejmuje wszystkich aspektów, a wiele przepisów było regulowanych w rozporządzeniach.
Złożony projekt ustawy aktualizuje i systematyzuje przepisy. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to I kwartał 2025 r.

Źródła: Stan realizacji Programu oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009-2032, Izabela Drelich-Sikorska, MRiT; Usuwanie wyrobów zawierających azbest, Bartosz Kościukiewicz, Piotr Górny, NIK

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź RegioDom codziennie. Obserwuj RegioDom.pl!