Posadź czarny bez w ogrodzie. W czerwcu zbierzesz kwiaty na syrop, a w sierpniu owoce. Jak uprawiać czarny bez i do czego się przyda?

Czarny bez, zwany też bzem dzikim, pospolitym, a kiedyś też bzem aptekarskim i lekarskim (Sambucus nigra) jest wyjątkowo pożyteczną i ładną rośliną. Czarny bez to dość wysoki krzew (może dorastać do 10 metrów wysokości). Ma ładne, biało-kremowe kwiaty. Są one nieduże, ale zebrane w płaskie baldachy i mają charakterystyczny, przyjemny zapach. Czarny bez kwitnie w maju-czerwcu. Potem pojawiają się niewielkie kuliste owoce, które początkowo są zielone, a kiedy dojrzeją, nabierają fioletowoczarnego koloru. Liście tego krzewu są złożone z kilku listków.

Warto wiedzieć: nazwa czarny bez pochodzi od koloru owoców tego krzewu. Warto wiedzieć, że nazwa „bez” jest zarezerwowana właśnie dla tych roślin (i kilku ich kuzynów), a nie tych dla majowych, pachnących, które zwykle nazywamy bzami. One to lilaki.

Zarówno kwiaty, jak i owoce czarnego bzu są pachnące, smaczne i mają właściwości lecznicze oraz wykorzystywane w kosmetyce. Działają m.in. antyseptycznie, przeciwzapalnie, zwalczają infekcje wirusowe, mają też właściwości korzystne dla skóry.
Kwiaty i owoce czarnego bzu nadają się na przetwory:

• kwiaty na syrop, sok, nalewkę i wino,
• owoce – również na dżemy, konfitury, galaretki, nalewkę itp.

Jak pisze Marta Siesicka-Osiak w portalu stronazdrowia.pl:

Przetwory na bazie kwiatów czarnego bzu stosowane są przede wszystkim podczas infekcji sezonowych przebiegających z gorączką oraz np. przy anginie. Zewnętrznie wykorzystywane są do płukania jamy ustnej i gardła oraz do okładów na zmiany skórne np. egzemę, czyraki lub wrzody, a także przy zapaleniu spojówek.

Warto wiedzieć, że naturalne preparaty z czarnego bzu, które możemy przygotować samodzielnie, przydadzą się też w ogrodzie. Wykorzystuje się je m.in. do odstraszania kretów i nornic, zwalczania mszyc, a także jako nawóz. Dowiedz się więcej, sprawdź, jak przygotować gnojówkę i wyciąg z czarnego bzu i jak je stosować.

Kwiaty zbiera się najczęściej na początku czerwca (czasem pod koniec maja, zależnie od regionu Polski i pogody). Powinny być w pełni rozwinięte. Natomiast owoce czarnego bzu zbiera się w sierpniu-wrześniu. Koniecznie muszą być w pełni dojrzałe, o niemal czarnym kolorze.

Uwaga: Zarówno owoców, jak i kwiatów nie wolno jeść na surowo! Zawierają one pewne substancje toksyczne, które mogą spowodować poważne zatrucie. Jednak po obróbce termicznej (a także suszeniu), stają się bezpieczne.
Ani kwiatów, ani owoców raczej nie uda nam się kupić, więc warto mieć własny krzew.

Czarny bez lubi jasne miejsca, ale może rosnąć też w półcieniu. Najlepiej sadzić go od wschodniej lub zachodniej strony. Dobrze rośnie na podłożu bogatym w azot, próchniczym i w miarę wilgotnym. W praktyce radzi sobie w różnych warunkach, jest też odporny na zanieczyszczenia, mróz i przejściową suszę (jednak nowo posadzone krzewy warto podlewać).

Podpowiadamy: Jak się pozbyć rdestowca japońskiego z ogrodu? Poznaj sposoby zwalczania tej rośliny

Czarny bez jest raczej odporny na choroby, ale bywa, że atakują go mszyce. Jeśli chcemy korzystać z kwiatów i owoców, do ich zwalczania wykorzystajmy naturalne środki i sposoby. Jest ich całkiem sporo. Można wykonać na przykład oprysk na mszyce z octu i wody.

Przycinanie czarnego bzu zależy od odmiany. W przypadku tzw. wielkoowocowych zaleca się coroczne cięcie pędów (robi się to wiosną). Jednak takie odmiany występują najczęściej w profesjonalnych uprawach. Natomiast w przypadku bzów ogrodowych najczęściej wystarczy wycinać najstarsze pędy i co kilka lat skrócić pozostałe. Czarny bez przycina się wczesną wiosną.

Sprawdź też: Jak i kiedy przycinać bez lilak, żeby pięknie kwitł? Poznaj terminy i zasady

Choć i zwykły czarny bez ma swój urok, warto wiedzieć, że są również przepiękne odmiany ozdobne. Szczególnie atrakcyjnie prezentują się np.:

• Aurea – o złotawych liściach,
• Aureomarginata – o liściach z żółtym obrzeżem,
• Black Beauty – ma bordowe liście i różowe kwiaty,
• Eva (Black Lace) – to odmiana o niezwykłych, niemal czarnych liściach, które są mocno powycinane (przypominają czarną koronkę) i jasnoróżowych kwiatach.

Jest też kilka innych odmian o mocno powycinanych liściach, zielonych, złotawych lub nakrapianych (np. Laciniata, Pulverulenta).
Ozdobne odmiany przeważnie są mniejsze niż czysty gatunek, a ich owoce i kwiaty można tak samo wykorzystywać.