Nowoczesne domy ze słomy podbijają rynek budowlany. Czy są wytrzymałe i ile kosztują?

RegioDom: Co to jest naturalne budownictwo?

Magdalena Górska: Naturalne budownictwo jest to przede wszystkim budownictwo, które używa naturalnych, zdrowych materiałów oraz wynika z kontekstu – czyli patrzymy, co jest dostępne lokalnie. Na przykład w Polsce mamy dostępne lokalnie drewno, na większości obszaru, glinę, czasami nawet z wykopu z fundamentów. Mamy też słomę i konopie przemysłowe. Są to materiały, których nie trzeba transportować, ani za bardzo przetwarzać. Ich ślad węglowy jest bliski zeru albo wręcz ujemny, bo mają dwutlenek węgla wbudowany w siebie. I, co jest najważniejsze, są biodegradowalne i zdrowe, nie zawierają żadnych szkodliwych związków. Można je wprowadzić w cykle obiegowe, czyli stworzyć dzięki nim ekologiczną architekturę cyrkularną.

Budują Państwo w technologii straw bale, czyli szkieletu drewnianego wypełnionego kostkami słomy. Czym wyróżnia się ta technologia?

Ta technologia powstała wraz z wynalezieniem kostkarki do słomy, czyli na przełomie XIX i XX wieku. Szybko zauważono, że jak takie kostki stoją gdzieś na polu, to dają super schronienie zwierzętom, są też bardzo ciepłe. Początkowo zaczęto budować z nich prowizoryczne schronienia dla zwierząt, a gdy to się sprawdziło - również domy. I tak się ta technologia rozwinęła. Niektóre z tych starych domów dalej stoją i są w naprawdę dobrym stanie. Najstarszy w Europie jest z 1921 roku i znajduje się pod Paryżem. Mieści się w nim centrum francuskiej fundacji budynków Straw bale.

Obecnie w Polsce ta technologia jest bardziej znana w wersji prefabrykowanej. Budynki ekologiczne budujemy z paneli słomiano-drewnianych o kontrolowanych właściwościach, które są konstruowane w fabryce. Potem przewozi się je na budowę i z tych eko klocków budujemy budynki.

Ile jest takich fabryk w Polsce?

Jest około 10 producentów takich paneli. Wystarczy wpisać w przeglądarkę panele słomiano-drewniane czy straw bale. Ja pracuję z dwoma, trzema zaufanymi, sprawdzonymi firmami. Jest też sporo producentów zagranicznych np. bardzo znana firma litewska, czy firmy z Wielkiej Brytanii.

Jak w ogóle wygląda rynek budownictwa naturalnego w Polsce?

W Polsce budownictwo naturalne jest jeszcze bardzo niszowe. Budownictwo drewniane to jest około 5% rynku, w tym budynki ze słomy to jest również około 5% z tych drewnianych, tak że niewiele. Tymczasem w takich krajach jak Wielka Brytania, Holandia, Dania, gdzie budynki słomiane, ale też hempcretowe, czyli z wypełnieniem z paździerzy konopnych, stanowią 10-15% rynku.

Widać w Polsce jednak postęp, też dzięki działaniom naszego Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Budownictwa Naturalnego. Rośnie świadomość ekologiczna i zapotrzebowanie na naturalne budynki. Coraz więcej inwestorów szuka przede wszystkim zdrowia. To ważne szczególnie w przypadku alergii i różnych chorób, ale nie tylko. Staje się naturalne to, że mamy zdrowe jedzenie i chcemy mieć też zdrowe domy. Nasz rynek wzrasta i perspektywa 15% moim zdaniem jest możliwa również w Polsce w najbliższych kilku latach.

Jakie możliwości daje technologia strawbale i czy są jakieś ograniczenia?

Ograniczenia istnieją, ale nie są duże i doświadczony projektant i wykonawca poradzi sobie z nimi świetnie. Strawbale to technologia drewniana, więc tutaj mamy takie ograniczenia, jak w budownictwie drewnianym. W przypadku dużych podcięć, wycięcia naroży, nawisów itp. wiąże się to z koniecznością zastosowania stali albo zbrojonych żeber. Jeżeli chcemy zachować czystość tej technologii, musimy się liczyć z brakiem takich elementów. Niemniej z drewna da się wyczarować przepiękne budynki, również w technologii strawbale.

Pewnym ograniczeniem jest też prawo budowlane. Takie budowanie jest możliwe obecnie na podstawie przepisów o wyrobie jednostkowym. I w praktyce nie mamy z tym problemu. Niemniej w Polsce nie mamy żadnej normy, ustawy czy odgórnych badań, dopiero nasze stowarzyszenie robi starania o to. W zeszłym roku przeprowadzono badania potwierdzające REI90 ściany nośnej strawbale otynkowanej gliną i potwierdzające NRO tej technologii. To otworzyło nam wejście na rynek budynków usługowych, czy mieszkalnych, wielorodzinnych.

Dodam, że w Stanach Zjednoczonych jest cała norma dedykowana budownictwu Straw Bale. Odpowiednie przepisy istnieją też we Francji i Wielkiej Brytanii.

A jakie są zalety takich budynków ze słomy?

Ogromne. O to właśnie chodzi, że zalety tych budynków mówią same za siebie. Przede wszystkim takie domy są zdrowe. W drewnianej ścianie ocieplonej słomą i otynkowanej gliną, nie ma żadnych szkodliwych związków, nie ma toksycznych substancji lotnych, którymi są wypełnione standardowe materiały. Nawet jak te standardowe materiały spełniają normy i zawierają mało tych substancji, to kumulacja tych mikro ilości szkodliwych związków, w ścianach, podłogach, dywanach, lampach itp., często kumuluje się we wnętrzach i powoduje negatywne skutki zdrowotne, czyli tzw. syndrom chorych budynków. Materiały powszechnie stosowane zawierają i uwalniają też mikro plastik, który jest również niekorzystny dla naszego zdrowia, o czym mówią liczne badania. Budownictwo naturalne jest od tego wolne. To jest bezpośrednia korzyść dla człowieka, czyli zdrowie.

Glina, kolejny naturalny materiał, obok słomy i drewna, bardzo sprawnie reguluje temperaturę, ale przede wszystkim wilgotność, ponieważ pochłania wilgoć z powietrza i oddaje, kiedy jest tej wilgoci za mało. Jest to bardzo zdrowe. Przegrody w naturalnym budownictwie są otwarte dyfuzyjnie, czyli nie ma czegoś takiego jak w standardowej szkieletówce, że mamy folię od środka i od zewnątrz. W tym naturalnym budownictwie mamy jedynie naturalne spowalniacze pary wodnej - nie chcemy, żeby ona nadmiernie wchodziła w przegrodę i się skraplała, ale w powolny sposób wchodzi od środka i wychodzi na zewnątrz. Oznacza to, że nie ma pleśni w ścianach, nie ma kumulacji wilgoci, nie ma zjawisk, które są powszechne we współczesnym budownictwie mieszkaniowym ocieplonym materiałem zamkniętym dyfuzyjnie, czyli np. styropianem.

Dzięki temu zjawisku budynek naturalny nie wymaga też jakichś skomplikowanych systemów wentylacji. Można stosować systemy hybrydowe, które wystarczą, czy nawet grawitacyjne higrosterowane, rekuperatory ścienne z ceramicznymi wymiennikami, które są o wiele tańsze i prostsze niż skomplikowana rekuperacja z centralą. Nie potrzeba tych budynków osuszać, żeby nie było grzyba, tak jak jest na przykład często w budynkach pasywnych ocieplonym styropianem.

Główną zaletą naturalnego budownictwa dla człowieka jest więc zdrowie. Ale są jeszcze ogromne korzyści środowiskowe. To są materiały dostępne. Słoma jest odpadem rolnictwa, więc mamy jej nieograniczone zasoby. Nie musimy budować fabryk, zużywać nakładów wody, czy zanieczyszczać środowiska, żeby ten materiał pozyskać. Jest ona lokalna, więc nie trzeba jej transportować i jest biodegradowalna.

A jednocześnie budynki naturalne są bardzo trwałe. Te pierwsze stoją od ponad 100 lat, a przetrwają może nawet 200. Natomiast kiedy już żywotność tego budynku się kończy, te materiały można ponownie użyć. Słoma nawet 100-letnia dalej jest słomą i nie rozpada się. Chyba że do materiałów naturalnych dodamy wilgoć. Wtedy się dekomponują, są biodegradowalne, można na nich wyhodować truskawki i nie zostaną żadne śmieci. To jest dosłownie takie proste i cudowne.

Jak wygląda kwestia zabezpieczenia i wykończenia ścian w budynkach strawbale? Czy to są tylko tynki gliniane?

Tynki gliniane najczęściej się poleca od środka, natomiast od zewnątrz stosuje się albo wentylowaną elewację drewnianą, albo tynk naturalny wapienny, który też jest bardzo mocno osadzony w naszej kulturze regionalnej. Te technologie można zastosować w każdej estetyce, również do wykończenia bardzo nowoczesnych wnętrz, bardzo nowoczesnych domów. Nie musi to przypominać ziemianki, choć czasami oczywiście naturalne budynki są rustykalne.

A jak wyglądają podłogi w takich domach? Z czego można je wykonać?

Podłogi mogą być różne. Na przykład w moim domu mam posadzkę glinianą, czyli klepisko. Może być drewno, mogą być na przykład cegły z recyklingu pocięte w kafle, kamień. W łazienkach najczęściej jednak inwestorzy decydują się na płytki ceramiczne, bo jest to bezpieczne. Łazienka jest takim miejscem, gdzie jest dużo wilgoci. Ale do wykończenia łazienki można również zastosować wapienny tynk wodoodporny tadelakt (mamy polskich producentów tego materiału). Newralgicznymi miejscami są okolice brodzika, czy wanny, narażone bezpośrednio na wodę, na pozostałych ścianach materiały wodoodporne nie są konieczne. Rozwiązań do naturalnych wnętrz jest bardzo dużo.

Jakie fundamenty są potrzebne pod dom ze słomy?

Każdy dom ma swoją wagę, więc, żeby przenieść ten ciężar, potrzebne są fundamenty. Muszą być solidne i trwałe. My w mniejszych formach, takich do 100 mkw., preferujemy fundamenty punktowe. Oznacza to, że cały budynek, można zaizolować naturalnie, co byłoby trudne w gruncie. Podniesiona podłoga może być również w pełni naturalna. W takim wypadku podłoga, cały dach i ściany są wykonane z jednorodnych struktur, z paneli słomiano-drewnianych. Kiedy stawiamy to na fundament punktowy, to ten budynek jest jeszcze trwalszy, bo jest osuszany od dołu, drewno bardzo to lubi. Mamy też bardzo małe naruszenie środowiska i życia w glebie, bo te fundamenty bardzo mało ingerują w grunt.

Można też zastosować fundamenty wkręcane metalowe, które są wręcz demontowalne, więc tutaj rzeczywiście ta troska o środowisko jest jeszcze spotęgowana. Oczywiście można zastosować też płytę fundamentową z ociepleniem ze szkła piankowego czy keramzytu lub ławy fundamentowe. Możliwości w przypadku fundamentów jest dużo. Najbardziej ekologiczne są te punktowe.

Jak w tej technologii jest wykonany dach? Jakie pokrycia można na nim stosować?

Dach najczęściej jest wykonany z paneli słomiano-drewnianych. Na to – w naszej technologii – kładzie się płyty z włókna słomianego albo drzewnego na pióro-wpust, będące równocześnie naturalną wiatroizolacją, a następnie membranę selektywną. Taki układ zapewnia wodoszczelność, ale też paroprzepuszczalność, która jest kluczowa w naturalnym budynku.

Pokrycia można stosować różne. Może to być strzecha, gont czy łupek, choć to najdroższe rozwiązania. Najczęściej jednak stosuje się blachę i dachówkę, bo to najłatwiej dostępne materiały.

Ile trwa budowa takiego domu?

Tak naprawdę budowa domu, nieważne w jakiej technologii, zależy od budżetu, jakim inwestorzy dysponują. Jeżeli posiadają budżet na całą inwestycję, to można zamknąć taką inwestycję w jeden sezon, pod warunkiem że jest dobrze zaplanowana. Natomiast jeżeli ten budżet jest kredytowany i to jest związane z jakimiś poszczególnymi odbiorami, to będzie trwało to dłużej, najczęściej dwa sezony.

W systemie dużej prefabrykacji, czyli takiej modułowej, budowa domu trwa dwa-cztery miesiące z wykończeniami do stanu deweloperskiego. Dom w stanie deweloperskim przyjeżdża na działkę i jest montowany w dwa, trzy dni. W takim przypadku prefabrykacji, montaż i wykończenie może zająć przy odpowiednim zaplanowaniu nawet jedyne pół roku.

Jakie są koszty budowy?

Budownictwo naturalne porusza się mniej więcej w takich cenach jak budownictwo drewniane. Jest ono nieco droższe niż powszechnie stosowane technologie murowane. Jeżeli zastosujemy silikat czy ceramikę, ocieplone styropianem, to ten budynek będzie tańszy, ale nie będzie posiadał tych zalet, które ma budownictwo naturalne.

Koszt budowy jest o około 10-15% wyższy, tak samo jak w przypadku budownictwa drewnianego. To dotyczy systemu zleconego. W przypadku samodzielnej realizacji, budownictwo naturalne może być tanie, bo materiały można pozyskać często lokalnie, a nawet z samej działki (glina z wykopu).

Czy mogą pojawić się jakieś problemy ze szkodnikami, czy wilgocią z gruntu?

Jeżeli mamy niedoświadczonego architekta i wykonawcę w tej technologii, to oczywiście mogą się pojawić fuszerki, jak w każdej technologii. Natomiast jeżeli mamy wykonawcę, który wie co robi, mamy architekta, który zna tę technologię, to nie powinny się pojawić żadne problemy, bo od razu się im zapobiega, i to w łatwy sposób. Siatki w okapie i cokole, szczelny tynk siatkowany, sprawiają, że do środka nie ma prawa nic się dostać.

Jeżeli chodzi o wilgoć, to nie posadawia się tych budynków na ziemi, tylko właśnie na podniesionym fundamentem palowym, czy wkręcanym lub ławach. Panele słomiano-drewniane znajdują się 30-40 cm nad ziemią, nie ma więc problemu z podsiąkaniem wody, czy odbijającymi się od podłoża kroplami deszczu.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź RegioDom codziennie. Obserwuj RegioDom.pl!