Architektura bywa wyzwaniem, raz trudniejszym, raz bardzo trudnym

Znalezienie odpowiedzi na to, czym jest architektura, to niewątpliwie wyzwanie. Zmierzył się z nim architekt i urbanista Tomasz Konior, wymieniając kilkanaście cech architektury. Wiele z nich wiąże się z czasem, trwałością i zmianami, a także dialogiem z przeszłością.

– Czas jest czwartym wymiarem architektury – powiedział Tomasz Konior, podczas sesji zatytułowanej „Po co nam architektura” w czasie 4Design Days, które odbyły się w Katowicach. .

Wiele cech architektury zostało określonych już w odległej przeszłości. Należy do nich m.in. użyteczność, która jest obecnie redefiniowana przez wykorzystanie przestrzeni, jakie kiedyś nie były użytkowane, a obecnie służą ludziom, jak dachy.

Ważnym aspektem jest także piękno, które ewoluuje w czasie, choć pewne kanony pozostają ponadczasowe. Te cechy: trwałość, użyteczność i piękno zostały określone już przez Witruwiusza w I wieku p.n.e. i zdaniem Tomasza Koniora – nie straciły na aktualności.

Jednak w ostatnich stu latach te kanony zostały zreformowane i wprowadzono nowe pojęcia związane z funkcją. Było to związane m.in. z ruchem Bauhaus i założeniem, że funkcja jest ponad formą. Ważna stała się też konstrukcja, pozwalająca na tworzenie niemożliwych dotąd obiektów. Powstała „triada modernistów”: funkcja, forma i konstrukcja, która znalazła wyraz m.in. w budynku Centre Pompidou.

– Dobra architektura jest częścią większej całości i tworzy pewną opowieść, która jest rozłożona w czasie – mówił Tomasz Konior, przywołując przykład G.-E. Haussmanna, przebudowującego Paryż z zachowaniem tego, co pozostawili przodkowie. Przeciwstawia to wizji przebudowy związanej z wymazywaniem przeszłości, co znalazło odzwierciedlenie w wielu realizacjach.

Tomasz Konior podkreślał m.in. znaczenie kontekstu, związanego z otoczeniem.

– Dla nas architektura jest kontekstem. Zawsze są jakieś konteksty, do których próbujemy nawiązać, projektując nowe miejsce.

Jednak kontekst ma znaczenie zarówno w ujęciu kulturowym, jak i bardziej organicznym, bo porównanie architektury do komórki będącej częścią organizmu, jaką jest urbanistyka miejska, to jedna z kolejnych cech, jakimi charakteryzuje się architektura. Natomiast ujęciu kulturowym, architektura jest jednym z elementów tożsamości.

– Szukamy w architekturze tożsamości i uważamy, że powinna być bardzo mocno związana z miejscem. Dlatego NOSPR [budynek Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia] powstał z cegły. Bo na Śląsku budujemy z cegły, budujemy z cegły od bardzo dawna. Ten mały prefabrykat jest na tyle uniwersalny i adaptowalny, ale również nowoczesny, że można z niego budować niemal dowolny obiekt, uzyskując wspaniałe, nowe formy.

Znaczenie materii podkreślił też, mówiąc:

– Przy każdym budynku zastanawiamy się z czego i jak tę architekturę zbudować. Chcemy, żeby architektura była materialna, ona nie jest wiralowa, nie jest zdjęciem, jest konkretem i ten „conrete” – w tym przypadku beton czy drewno to są materiały, w których cały czas drążymy.

Architekt odwołał się też do realizowanego obecnie projektu, jakim jest Kwartał Dworcowa w Katowicach, który jest próbą reinterpretacji historycznej zabudowy i jej zmian w czasie. Jej celem jest nadanie nowych funkcji i życia obiektom, które były przez długi czas opuszczone.

– Mamy nadzieję, że za jakiś czas to miejsce stanie się częścią przylegających przestrzeni publicznych, czyli życia, które powinno tętnić w centrum miasta, na placach, ulicach. (…) Fascynują nas projekty, które wiążą się ze słowem rewitalizacja, czyli właśnie nadawanie nowego życia obiektom, które już istnieją i szukaniu sposobu, żeby na nowo ożyły i szukaniu pewnej wartości dodanej, która sprawi, że obiekt będzie nadal funkcjonował, w nowy sposób, ale z bardzo ważną nutą przeszłości, która stanowi pewną kontynuację i coś, co my nazywamy tradycją.

I właśnie tradycja jest kolejnym składnikiem architektury.

– Tradycja to nie coś, co każe nam być na kolanach w stosunku do przeszłości. To jest szacunek do przeszłości, ale z absolutnie otwartą głową i kreacją która pozwala na nowo kształtować przestrzenie, które już istnieją. – dodał.

Lista tego, czym jest architektura, jest jednak znacznie dłuższa. Bo jest i ambicją, i wyobraźnią, i impulsem, a nawet metaforą, żeby wymienić tylko niektóre z elementów przytoczonych przez Tomasza Koniora.

–Wreszcie architektura bywa wyzwaniem, raz trudniejszym, raz bardzo trudnym.