Jak sprawdzić, skąd pochodzi żywność? Co tak naprawdę oznacza kod "590"? Rozszyfrujemy, czy żywność jest polskiej produkcji

15 marca przypada Światowy Dzień Praw Konsumenta, z kolei 25 sierpnia obchodzimy Dzień Polskiej Żywności. To świetny pretekst, by uważniej robić zakupy. Sierpniowe święto zostało ustanowione w 2013 r. z inicjatywy Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego „Doceń polskie”.

Jak podaje Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, zajmujemy pierwsze miejsce w UE w produkcji:

• mięsa drobiowego,
• jabłek,
• buraka ćwikłowego,
• kapusty,
• niektórych owoców miękkich (tj.: porzeczek, wiśni i malin).

Polska jest także drugim co do wielkości producentem pieczarek, truskawek i borówek, trzecim – zbóż, rzepaku, mleka, ziemniaków, ogórków, buraka cukrowego i cukru (dane za 2021 r.).

Na barwnym opakowaniu i etykiecie nie zawsze dostrzeżemy w pierwszej chwili informację o tym, czy produkt jest polski. Producenci, osiedlowe sklepy i markety coraz częściej wybierają jasne komunikaty w tej sprawie, bo takiej żywności szukają klienci.

Schabowy z Belgii? Ziemniaki z Cypru? Coraz więcej z nas świadomie rezygnuje z takich zakupów. Dlatego biało-czerwona flaga coraz częściej pojawia się na etykietach przy owocach, warzywach, pakowanym mięsie. Świadomie czy przypadkowo, konsumenci są niekiedy wprowadzani w błąd, co po zgłoszeniach kontroluje Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

„Podawanie informacji na temat żywności na etykiecie czy opakowaniu służy ochronie zdrowia konsumentów i umożliwia konsumentom dokonywanie świadomych wyborów spośród szerokiego asortymentu produktów znajdujących się na rynku” – wyjaśnia Główny Inspektorat Sanitarny. Podstawowe wymagania dotyczące znakowania żywności wynikają z prawa unijnego i krajowego.

Są 3 proste sposoby na potwierdzenie pochodzenia żywności:

• sprawdź kod kreskowy,
• szukaj oznaczeń graficznych,
• skanuj kod w aplikacji.

Kod kreskowy. Pod szeregiem kresek znajduje się ciąg liczb. Jeśli zaczyna się od "590", oznacza to, że produkt jest dystrybuowany przez firmę zarejestrowaną w Polsce, wyprodukowany na terenie Polski lub poza jej granicami. Dla przykładu, jeśli prefiks zaczyna się od "400" do "440" oznacza to, że towar jest dystrybuowany przez firmę zarejestrowaną w Niemczech.

Prefiks "590" wszystkiego jednak nie załatwia. Nie gwarantuje klientom, że każdy oznaczony nim produkt został wytworzony w Polsce i zarobi na nim polska firma. Warto sprawdzić na etykiecie dane adresowe firmy. Na opakowaniu może pojawić się także miejsce produkcji (dodatkowo). Pamiętajcie, że zagraniczna firma może mieć fabrykę w Polsce.

Szukaj oznaczeń. Szukajmy na opakowaniach lub etykietach napisów, np.:

• „Made in Poland”,
• „Wyprodukowano w Polsce”,
• „Produkt polski”,
• „Jestem z Polski”.
• „Polska Marka”.

Czasem są to symbole graficzne bez hasła, np. polska flaga, mapa naszego kraju.

Korzystaj z aplikacji w smartfonie i skanuj kody
Wystarczy za pomocą smartfona zeskanować kod kreskowy, by dostać szereg informacji o danym produkcie. Są do tego aplikacje, np.:

• Pola,
• Polskie Marki – tu wpisujemy nazwę produktu lub firmy.

Pomocne podczas zakupów mogą być też aplikacje:

• Wiesz, co jesz,
• Zdrowe Zakupy.

Od 1 stycznia 2017 roku ustawa wprowadza możliwość stosowania oznakowania „Produkt polski”. Trzeba jednak spełniać jednolite kryteria dotyczące dobrowolnego umieszczania tej informacji na opakowaniu.

Warunki są następujące: logo może znaleźć się na produktach, w których surowce rolne pochodzą z polskiej produkcji. W produktach przetworzonych dopuszczono użycie importowanych składników (np. przypraw, bakalii) w ilości do 25 proc. masy tych produktów, ale tylko wtedy, gdy składniki takie nie są wytwarzane w kraju.

Żywność produkowana i sprzedawana na terytorium Polski musi być oznakowana w języku polskim. Czasem jest to dodatkowa naklejka, jeśli produkt pochodzi zza granicy. Żywność może być dodatkowo oznakowana również w innych językach. Jeśli produkowana jest na eksport, nie musi mieć oznakowania po polsku.

Rozporządzenie UE nr 1169/2011 określa, że w oznakowaniu żywności – na etykietach, opakowaniach – obowiązkowe jest podanie m.in. takich informacji, jak:

• nazwa żywności,
• wykaz składników,
• ilość żywności netto,
• data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
• wartość odżywcza,
• nazwa lub firma i adres podmiotu, który wprowadza produkt do obrotu.

To jeszcze nie koniec obowiązków producenta. Musi on podać informacje o substancjach lub produktach powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, które zostały użyte przy wytworzeniu lub przygotowywaniu żywności, i nadal są obecne w produkcie gotowym (nawet w zmienionej formie). Większość środków spożywczych jest objęta obowiązkiem podawania informacji o wartości odżywczej, podaje GIS.