Jak prawidłowo przycinać drzewa owocowe? Poradnik

Każdy sadownik powinien wiedzieć, że cięcie drzewek owocowych to:

• regulowanie kształtu i wielkości korony drzew,
• prześwietlanie korony,
• odmładzanie drzew,
• regulowanie owocowania,
• poprawianie jakości owoców (wielkość i wybarwienie),
• zapobieganie porażeniu przez choroby i szkodniki.

Kiedy ciąć drzewka owocowe?

Cięcie drzew owocowych przeprowadza się w dwóch terminach. Jednak wybór terminu zależy od gatunku rośliny oraz celu, jaki chcemy osiągnąć.

– Podstawowym i najczęściej stosowanym terminem jest okres zimowo-wiosenny (luty–kwiecień). Jest to tzw. cięcie zimowe, które rozpoczynamy dopiero wtedy, gdy minie obawa wystąpienia większych mrozów. Najwcześniej rozpoczynamy cięcie jabłoni, w następnej kolejności prześwietla się grusze, śliwy, morele i brzoskwinie. Wszystkie drzewa można oczywiście prześwietlać jeszcze w końcu kwietnia, ale istnieje wtedy obawa, że możemy otrzymać owoce niższej jakości.Z kolei przeprowadzenie cięcia zbyt wcześnie, na początku zimy, zwłaszcza u takich gatunków jak morela czy brzoskwinia lub bardziej wrażliwych na mróz odmian jabłoni (Boskoop, Jonagold, Szampion, Idared, Koksa Pomarańczowa itp.) może spowodować powstanie rozległych uszkodzeń mrozowych – wyjaśnia Elżbieta Wiśniewska, główny specjalista ds. ogrodnictwa Lubuskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Kalsku.

Drugim terminem cięcia drzew owocowych jest lato. Wtedy po zbiorze owoców prześwietlamy korony wiśni i czereśni. W tym czasie te gatunki drzew są najmniej narażone na infekcje powodowane przez raka bakteryjnego drzew pestkowych oraz choroby grzybowe.

– Na jabłoniach od końca czerwca do początku września prowadzi się cięcie, którego celem jest uzyskanie dobrze wybarwionych owoców. Wtedy wycinamy część silnych tegorocznych pędów oraz niektóre skracamy. Popularne ostatnio odmiany jabłoni np. Rubin czy Rubinola charakteryzują się silnym wzrostem w młodym wieku i skłonnością do ogałacania się pędów. Ze względu na to, że tworzą one małą ilość krótkopędów, w pierwszej połowie lipca skraca się silne, tegoroczne przyrosty i tym samym zmusza drzewo do wytworzenia pąków kwiatowych na przyszły sezon – mówi specjalistka.

W pierwszym roku po posadzeniu drzew owocowych**

Pierwsze cięcie drzew nie powinno być zbyt intensywne. Ma ono zapewnić równowagę między częścią nadziemną a systemem korzeniowym. Jest ono przede wszystkim uzależnione od budowy i kondycji roślin. Należy pamiętać o tych zasadach:

• Jeżeli drzewo nie ma pędów bocznych, to przycinamy przewodnik na wysokości 80–90 cm od ziemi i wtedy już w pierwszym roku wytworzą się pędy, z których w następnym sezonie będzie można uformować pierwsze piętro korony.
• Inaczej postępujemy, gdy zakupiliśmy drzewa rozgałęzione, z pędami bocznymi. Wtedy należy wyciąć wszystkie pędy na pniu od ziemi do wysokości 50–60 cm. Z pozostałych pędów wybieramy 3–5 pędów symetrycznie rozmieszczone wokół przewodnika i jeżeli są długie (powyżej 40 cm), lekko skracamy, nadając koronie kształt stożkowaty. Jeżeli pędy są krótsze niż 30 cm to nie należy ich skracać.

Przycinając młode drzewka pamiętajmy o zasadzie, że przewodnik powinien być tylko jeden. Nieraz zdarza się, że kupujemy roślinę z dwoma równymi pędami. Jeden z nich w czasie pierwszego zimowego cięcia należy usunąć.

– Młode drzewka przez kilka kolejnych lat tniemy dość „oszczędnie", skupiamy się raczej na prawidłowym formowaniu korony. Usuwamy lub skracamy tylko te pędy, które tego wymagają, bowiem silne cięcie młodych drzew bardzo opóźnia ich wejście w okres owocowania – doradza E. Wiśniewska.

Warto wiedzieć też: Czas na przycinanie drzew i krzewów. Rodzaje cięć 

Po wejściu drzew w okres owocowania

Od tego czasu powinniśmy zadbać o regularne, coroczne cięcie, które ma na celu utrzymanie koron w określonym kształcie, rozmiarze i zagęszczeniu. W sadach stosuje się cięcie prześwietlające, odnawiające i odmładzające.

Prześwietlanie koron

Dorodne owoce wyrastają tylko w tej części korony, gdzie dociera przynajmniej 50 proc. światła słonecznego w stosunku do ilości światła nad koroną. Jeśli więc drzewo nie jest prześwietlane przez kilka lat, to owocowanie jest skąpe, a owoce są drobne, bez rumieńca, mniej smaczne.

Aby do tego nie dopuścić każdego roku usuwamy z korony nadmiar gałęzi oraz gałęzie pokładające się wzajemnie na sobie lub położone zbyt blisko siebie. Zazwyczaj wycinamy ok. 20-30 proc. gałęzi. Jeśli drzewo jest zaniedbane, to aby prawidłowo rozrzedzić koronę trzeba usunąć nieraz nawet 2/3 gałęzi. W koronach prawidłowo rozrzedzanych słońce i wiatr szybko osuszają liście i owoce po deszczu, co zapobiega rozwojowi chorób grzybowych.

Cięcie odnawiające

Polega ono na utrzymaniu w koronie określonej liczby pędów w wieku od 1 do 3 lat. Wiosną wycina się nadmiar pędów jednorocznych oraz pędy starsze niż trzyletnie. Pozostają tylko pędy, na których będą formowały się pąki kwiatowe oraz pędy na których będzie owocowanie. Ten rodzaj cięcia stosowany jest najczęściej na jabłoniach, morelach i brzoskwiniach, rzadziej na gruszach, wiśniach i śliwach. Stosując cięcie odnawiające poprawiamy regularność plonowania oraz jakość owoców.

Cięcie odmładzające

Wszystkie organizmy żywe mają swój okres młodości, płodności, starzenia się i śmierci. To zjawisko obserwujemy również u drzew owocowych. Jabłonie, grusze i śliwy owocują najobficiej na pędach dwu i trzyletnich. Pędy starsze także owocują, ale owoce są mniej dorodne. Cięcie odmładzające wykonywane raz na kilka lat jest radykalnym zabiegiem stosowanym głównie na drzewach starszych w celu odmłodzenia korony. Silne skrócenie gałęzi pobudza drzewo do intensywniejszego wzrostu wegetatywnego (ułatwia odmłodzenie korony), a po 2-3 latach całkowite jej odtworzenie i uzyskanie wysokiego plonu.

Konieczność cięcia odmładzającego widać najlepiej na przykładzie brzoskwiń. Ten gatunek rośnie bardzo szybko i wcześnie owocuje. Jednak już po 4-5 latach po posadzeniu następuje zamieranie gałęzi u podstawy korony, a nowe pędy wyrastają tylko na wierzchołku. Tam też przesuwa się strefa owoconośna, toteż coraz trudniej zbiera się owoce. Poprzez prawidłowe cięcie zmusza się brzoskwinię do owocowania w niższych partiach korony.

Regulowanie owocowania

Są odmiany jabłoni, na przykład popularna „Oliwka Inflancka" („Papierówka"), które owocują przemiennie, co drugi rok. W roku obfitego owocowania jest tak dużo jabłek na gałęziach, że uniemożliwiają one zawiązanie się pąków kwiatowych, które wydałyby owoce w przyszłym sezonie (pąki u tej odmiany zawiązują się już w czerwcu i w lipcu). - W tym przypadku cięcie ma bardzo duży wpływ na regularność owocowania. Przerzedzając roczne pędy w roku obfitego kwitnienia odciążamy drzewo od nadmiernego owocowania. Wskutek cięcia wyrasta wiele młodych pędów. W pierwszym roku nie mogą one jeszcze owocować, ale są rezerwą na rok następny. Gdy jedne pędy owocują, inne przygotowują się do tej roli, co daje w efekcie plon mniej obfity, ale coroczny - podpowiada fachowiec.

Zobacz też poradnik: Przycinanie drzew owocowych: jak i kiedy

Na co warto zwrócić uwagę wykonując cięcie drzew owocowych?

1. Zabiegi należy wykonywać tylko w dni suche i słoneczne, tym samym zmniejszając ryzyko infekcji drzew przez choroby (zgorzel kory, rak drzew, srebrzystość liści itp.)

2. Wszystkie większe rany po cięciu powinny być zabezpieczone np. preparatem Funaben 03 PA lub białą farbą emulsyjną z dodatkiem środka grzybobójczego (Topsin M 70 WP w dawce 20 g/1 kg farby). Dla drzew pestkowych dodatkowo do farby należy dodać Miedzian 50 WP.

3. Cięcie pędu wykonujemy zawsze w odległości ok. 0,5 cm powyżej pąka.

4. Skracając pędy boczne cięcie należy wykonać nad pąkiem położonym od dolnej strony pędu, tak aby nowy przyrost rozszerzał koronę, a nie wyrastał pionowo do góry.

5. Pędy tzw. wilki wycinamy tuż przy nasadzie, natomiast pędy starsze na obrączkę lub w przypadku cięcia odmładzającego – na czop.

Które drzewka sadzić w ogrodach i sadach?

– Wszystkie –mówi nasza ekspertka. W naszym klimacie poradzą sobie wszystkie dostępne na rynku gatunki drzewek. Jeśli będą odpowiednio cięte, pielęgnowane, nawożone, z odpowiednio przygotowaną glebą, będą rosły i owocowały. W województwie lubuskim niełatwo jest hodować wrażliwe morele i brzoskwinie, które często przemarzają wczesną wiosną.