Rodzaje cięć drzew i krzewów oraz terminy ich wykonywania. Na co zwrócić uwagę przy cięciu drzew i krzewów?

Cięcie drzew oraz krzewów tylko z pozoru stanowi prosty zabieg pielęgnacyjny. Niektórzy początkujący ogrodnicy miewają natomiast z tym problem. Okazuje się, że prawidłowe cięcie drzew i krzewów owocowych to sztuka ogrodnicza.

Wyróżnia się cięcia pielęgnacyjne (przyrodnicze) i techniczne (nieprzyrodnicze). W pierwszym przypadku chodzi o zapewnienie roślinie dostępu światła i powietrza do jej najbardziej schowanych części. W drugiej sytuacji cięcie wykonuje się, gdy korona drzewa (rzadziej krzewu) narasta na budynek albo wychyla się na ulicę czy dotyka linii energetycznych.
– Można też mówić o cięciu sanitarnym czy sanitarno-prześwietlającym, którego rolą jest rozluźnienie, przerzedzenie korony i zapobieganie ewentualnym infekcjom – tłumaczy Jarosław Mikietyński, ogrodnik Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Ale to nie wszystko. – Cięcie korekcyjne ma na celu pielęgnację głównie starszych drzew i krzewów poprzez usunięcie z nich gałęzi ukształtowanych w nieprawidłowy sposób. Cięcie odmładzające likwiduje stare, uszkodzone czy chore konary i gałęzie. Ma ono pobudzić roślinę do wydania nowych, zdrowych i silnych pędów. Bywa jednak, że po cięciu stare drzewa czy krzewy już w ogóle nie wydadzą nowych pędów.

Zabieg cięcia ma przede wszystkim usunąć martwe czy nadłamane albo w inny sposób zniszczone gałęzie, doprowadzić do uzyskania przez koronę odpowiedniego kształtu, zagwarantować statykę drzewa. Ta ostatnia polega na zapewnieniu stabilności roślinie, eliminacji lub przynajmniej ograniczeniu chwiania się drzewa np. podczas silnego wiatru.

Wszystko zależy od gatunku. Najwcześniej przycina się drzewa i krzewy owocowe najbardziej odporne na mróz – Pierwsze cięcie można przeprowadzić, jeśli pogoda pozwoli, już w drugiej połowie lutego – radzi Mikietyński. – Wówczas można przycinać jabłonie i grusze. Trzeba jednak wcześniej upewnić się, że minęło zagrożenie dużymi, długotrwałymi przymrozkami.

Drzewa owocowe, wydające owoce pestkowe, a więc wiśnie, czereśnie, śliwy czy morele, przycinamy dopiero po ich owocowaniu, czyli przeważnie pod koniec lata. – Istnieją dwa główne sposoby cięcia pędów: prosto lub ukośne – zaznacza ogrodnik. – Preferuję to drugie choćby dlatego, że jeśli pada deszcz, to woda z deszczówki spływa po roślinie, a nie zatrzyma się w miejscu cięcia. Cięcie zbyt skośne może powodować jednak uszkodzenia i być przyczyną infekcji chorobowych.

Warto tutaj wspomnieć o wzroście elongacyjnym. Ogrodnik wyjaśnia, co to oznacza: – Cięcie pobudza do wzrostu elongacyjnego, czyli wydłużeniowego. W wierzchołku każdego pędu znajdują się tzw. auksyny. Są to regulatory powodujące wzrost rośliny na wysokość. Stymulują wzrost pędu głównego, a jednocześnie spowalniają wzrost pędów bocznych. Jeżeli zetniemy lub przytniemy wierzchołek, pozbawimy auksyn siły dominacji. Wtedy roślina zacznie rozrastać się na boki.
– Pędy, które natomiast chcemy zachować, jedynie przycinamy – twierdzi ogrodnik. – Zasada jest taka, że cięcie wykonujemy za oczkiem.

Tak zwane wilki to młode pędy, które pojawiają się wiosennym cięciu. Należy je usuwać. Robi się to latem. – Ich nazwa wzięła się prawdopodobnie z tego, że pędy te wyskakują niespodziewanie z różnych części rośliny. Trzeba pamiętać, że w miejscu wyciętych wilków kolejne będą rosły ze zdwojoną siłą, ponieważ zabieg pobudza ich do intensywniejszego wzrostu.

Bardzo ważny jest dobór narzędzi do cięcia. – Sekatory nie mają być ostre, tylko bardzo ostre – mówi Mikietyński. - Ich zadaniem jest cięcie, a nie szarpanie czy obskubywanie gałęzi. Gdy gałęzie zostaną lekko obstrzępione, może dojść w tym miejscu do zakażenia grzybowego. Wtedy potrzebne będzie posmarowanie chorego miejsca sztuczną korą (to emulsja zabezpieczająca uszkodzenia drzew) albo pastą ze środkiem grzybobójczym w składzie. Polecałbym ten drugi preparat, bo sztuczna kora, owszem, zasusza zmienione chorobowo miejsce, lecz nie działa grzybobójczo.
– Zaleca się, aby rany o średnicy do 10 centymetrów zabezpieczyć preparatem grzybobójczym, a rany większe niż 10 cm – dodatkowo środkiem impregnującym. Należy go rozprowadzić w środku rany, a na jej brzegach – wspomniany preparat grzybobójczy. Trzeba ponadto wziąć pod uwagę grubość gałęzi. Do tych grubszych nie nadaje się sekator, ale sękacz. Ten przyrząd ułatwia też cięcie drewna np. na opał. – Jeżeli do cięcia używamy piły, uważajmy, aby przy podcinaniu nie zadrzeć i nie zniszczyć kory – przestrzega ogrodnik. – Lepiej wykonać wtedy cięcie od spodu.

Są rośliny, które źle znoszą przycinanie. Należą do nich azalia, magnolia, oczar, perukowiec podolski i wawrzynek wilczełyko.
Krzewy i drzewa iglaste raczej nie wymagają cięcia, chyba, że marzy nam się określony ich kształt, np. owal czy stożek. W takiej sytuacji można przyciąć je na przełomie zimy i wiosny.