Bluszczyk kurdybanek to cenne i smaczne zioło! Walczysz z tym „chwastem”? Lepiej go wykorzystaj! Przyda się do sałatki i herbatki

Bluszczyk kurdybanek to bylina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), do której należą również znane zioła: majeranek, tymianek, czy melisa. Kurdybanek pnie się po ziemi. Z tego względu określa się go również bluszczykiem ziemnym.

Roślina ta zaczyna kwitnąć w drugim roku życia przeważnie w kwietniu-maju i kwitnie aż do jesieni. Ma niebieskofioletowe kwiaty i zielone liście, czasem z fioletowo-czerwono-bordowym zabarwieniem (szczególnie młode listki oraz starsze od spodu). Liście mają sercowaty kształt o karbowanych krawędziach.

Kurdybanek można  spotkać w ogrodach, na łąkach i w lasach. – Pojawia się w trawie i traktowany jest jako chwast – mówi Jarosław Mikietyński, ogrodnik Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, a obecnie Ogrodu Botanicznego Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych IHAR-PIB. – Łatwo rozrasta się przez kłącza. Również pędy chętnie ukorzeniają się. Na trawniku należy ograniczać rozrost bluszczyku kurdybanku, ponieważ on dominuje nad trawą, podbierając jej sole mineralne i inne składniki odżywcze, powietrze oraz utrudniając dostęp do słońca – dodaje.

Natomiast w wybranych miejscach kurdybanek można wykorzystać jako roślinę okrywową i dekoracyjną, tym bardziej że dobrze rośnie w cieniu i półcieniu. Preferuje podłoże żyzne, bogate w składniki mineralne (szczególnie azot), które jest stale lekko wilgotne. Jeśli dopuścimy do przesuszenia rośliny, to jej liście i pędów zbrązowieją. Przy okazji, jeśli mamy już bluszczyk kurdybanek w ogrodzie, możemy korzystać z jego walorów smakowych i prozdrowotnych. Wartość rośliny docenią także pszczoły.

Mimo że kurdybanek jest chwastem, to jest też rośliną miododajną, a do tego – jak mawiały nasze babcie – jest chwastem cudotwórcą. Nazywały go leczniczą bombą. I miały rację. Już święta Hildegarda, mistyczka i uzdrowicielka żyjąca w XII wieku, stosowała kurdybanek w leczeniu ziołami. Ale był on wykorzystywany znacznie wcześniej – wspomina o nim już grecko-rzymski lekarz Dioskurydes, żyjący w I wieku n.e.

Bluszczyk kurdybanek działa zbawiennie na trawienie i przemianę materii. Jest bogaty w składniki odżywcze i sole mineralne. – W surowcu bluszczyku występują garbniki, te natomiast działają przeciwzapalnie, przeciwbiegunkowo, przeciwgorączkowo i ściągająco – kontynuuje ekspert.
Kurdybanek stosuje się również jako składnik opatrunków na trądzik, trudno gojące się rany czy oparzenia. Regeneruje on naskórek. Hamuje krwawienie. Odwary z niego pomagają łagodzić dolegliwości wątroby i trzustki. Reguluje pracę oskrzeli i płuc, działa zatem korzystnie przy astmie i kłopotach z oddychaniem. Kto cierpi na reumatyzm, powinien trzymać w swojej apteczce lekarstwa z tą rośliną w składzie.

Mówi się też, że bluszczyk kurdybanek to naturalne antidotum na zatrucie organizmu, choćby po wypiciu nadmiernej ilości alkoholu. – Zażywanie preparatów z bluszczykiem w składzie pomaga pozbyć się substancji toksycznych z organizmu – tłumaczy ogrodnik. – Osoby mające problemy z cholesterolem też mogą stosować leki z kurdybankiem. On przyczynia się bowiem do likwidacji kamieni cholesterolowych.

Łatwo przygotować odwar z kurdybanku. Łyżkę stołową tego zioła należy wsypać do słoika i zalać wrzątkiem. Następnie zamknąć słoik i odstawić w zacienione miejsce w temperaturze pokojowej. Nazajutrz (albo przynajmniej po odczekaniu 2–3 godzin) odcedzić i już można pić po filiżance lub pół filiżanki. Napój można lekko podgrzać przed wypiciem.

Jest jednak i prostszy sposób na napar z kurdybanku – wystarczy ok. łyżeczkę ziela zalać szklanką niemal wrzącej wody (ziół nie zalewa się wrzątkiem) i parzyć przez kilka minut pod przykryciem. Taką herbatkę z kurdybanku można pić z miodem lub sokiem malinowym (uwaga: miód dodajemy, kiedy napar przestygnie).

Do spożycia najlepiej nadają się młode liście i pędy – są one najbardziej aromatyczne (roślina rozrasta się niemal przez cały sezon, więc kiedy przytniemy część pędów, wkrótce pojawią się nowe). Kurdybanek ma wyrazisty smak, więc dodawajmy go ostrożnie, szczególnie na początku, żeby nie zdominował smaku całej potrawy. Można go używać podobnie jak natkę pietruszki (w niektórych regionach był tradycyjnie używany zamiast niej).

Kurdybanek wystarczy zebrać i pokrojony dodać do sałatki lub posypać nim kanapki. Może też ożywiać smak past serowych i jajecznych, twarożku. Kurdybanek może być też dodatkiem do zup (szczególnie bywa dodawany do rosołu, żurku i białego barszczu, ale też zup jarzynowych i kartoflanek). Pasuje także do mięs i pasztetów. Dobrze komponuje się z ziemniakami, więc można go dodać do zapiekanek ziemniaczanych czy „kotletów" z nich. Ale można go dodawać także do kasz i makaronów.
Kurdybanek bardzo dobrze pasuje też do dań na bazie jajek – można nim posypać jajecznicę lub dodać do omletu.

Do picia i jedzenia można używać świeżego kurdybanku, ale też suszonego. Najlepiej zbierać rośliny, które rosły w słońcu – mają one najwięcej olejków eterycznych, a więc są najbardziej wartościowe i pachnące. Zbiera się całe pędy – z liśćmi i kwiatami. Ważne jest, żeby nie suszyć kurdybanku w temperaturze wyższej niż 40ºC, ani w słońcu. Najlepiej to robić w zacienionym, ciepłym i suchym miejscu, rozkładając rośliny cienką warstwą na czystym płótnie (lub pergaminie).
Po wysuszeniu rośliny można rozdrobnić. Susz przechowuje się w szczelnych pojemnikach, bez dostępu światła (np. w słojach z ciemnego szkła lub w zwykłych, ale w szafkach, do których rzadziej zaglądamy). 

Sprawdź: Jak wykorzystać pokrzywę jako nawóz i do oprysków. Polecamy praktyczne przepisy!

Kurdybanek można pomylić z jasnotami, między innymi popularną jasnotą purpurową. Ma ona jednak kwiaty w intensywnie różowym kolorze, podobnie jak jasnota plamista i różowa. Ich kwiaty mają także wyraźną górną tak zwaną wargę. Jasnoty mają także nieco inny kształt liści, które mniej błyszczące niż u kurdybanka. Natomiast i jasnota purpurowa, i młode liście kurdybanka mogą mieć czerwonawe zabarwienie. Rośliny różnią się także zapachem: kurdybanka jest bardziej żywiczny i przyjemny.

Przed I wojną światową rozszalał się tyfus, który zabijał dziesiątki ludzi. Powołano wówczas oddział żołnierzy do pilnowania porządku i pomocy chorym. Wkrótce sami wojacy w obozie zaczęli chorować, ale zauważyli, że ich konie są odporne na tę dziwną chorobę. Okazało się, że konie skubią jakąś trawkę czy zioło... Po tym odkryciu armia zaczęła pić napary z tej rośliny. Historia się powtarza. Wyszło na jaw, że już w XVII wieku król Jan III Sobieski zwyciężył ze swoją armią pod Wiedniem, bo żołnierze też pili napar z kurdybanku. Nie dość, że nie pochorowali się, to jeszcze nabrali większych sił. Wszystko ponoć dzięki herbatce na wzmocnienie.