Walczysz z mszycami? Postaw na biedronki, ale uważaj na koty i psy! Polskie biedronki to nie tylko te z siedmioma kropkami

Biedronki to owady, które są łatwo rozpoznawalne i cieszą się dużą sympatią. Bywają nawet znane jako: boża krówka, krówka Matki Boskiej oraz panienka.
Nasz stosunek do biedronek zmienił się niedawno, gdy pojawił się inwazyjny gatunek biedronek azjatyckich, które utożsamiamy z bolesnymi ugryzieniami oraz nachalnymi próbami wdarcia się do domów w okresie jesiennym, a także tym, że łatwo je odróżnić je odróżnić od „naszych” biedronek po liczbie kropek. Sprawa jest bardziej skomplikowana, bo w Polsce żyje sporo gatunków biedronek i wcale nie mają dwóch lub siedmiu kropek!

Biedronkowate to rodzina owadów z rzędu chrząszczy. Liczy ona sporo podrodzin, rodzajów, a jeszcze więcej gatunków. W Polsce żyje ich około 80 gatunków, a najbardziej rozpowszechniona jest biedronka siedmiokropka (Coccinella septempunctata), ale wcale nie jest jedyna. Można spotkać także takie gatunki jak:

• biedronka dwukropka (Adalia bipunctata)
• biedronka dziesięciokropka (Adalia decempunctata)
• biedronka hieroglifka (Coccinella hieroglyphica)
• biedronka wielokropka (Coccinella magnifica)
• biedronka pięciokropka (Coccinella quinquepunctata)
• biedronka oczatka (Anatis ocellata)

Jest też sporo takich, które, choć u nas występują, nie mają polskich nazw, tylko łacińskie, jak Harmonia quadripunctata. Są też gatunki, które nie mają w nazwie słowa biedronka, jak gałecznik czteroplamek czy okrajka okrągłoplamka.

Myśląc o biedronkach, przeważnie pierwszym skojarzeniem jest niewielki owad o wypukłym ciele, z czerwonymi pokrywami skrzydeł, na których znajduje się siedem lub dwie kropki. Pod pokrywami ukryta jest druga para skrzydeł. Rzeczywiście tak wygląda popularna siedmiokropka oraz „modelowa” dwukropka. Jednak biedronki mogą być też inaczej ubarwione lub mieć niemal dowolną liczbę kropek. Przykładowo biedronka trzcinówka ma kremowożółty kolor i kilkanaście czarnych kropek, a biedronka łąkowa jest czarna w pomarańczowe kropki.
Wielką „fantazją” i zmiennością ubarwienia wykazują się popularne biedronki dwukropki oraz dziesięciokropki, które mogą mieć też pokrywy skrzydeł pomarańczowe, żółte lub czarne i bardzo zróżnicowaną liczbę kropek, które mogą zlewać się w plany. Oczywiście inne gatunki również bywają rozmaicie ubarwione i mają różną liczbę kropek.
Dodatkowo biedronki mają po 6 nóg, niewielką głowę oraz część zwaną przedpleczem (widoczną między głową a pokrywami skrzydeł). Na głowie znajdują się krótkie czułki, oczy oraz aparat gębowy.

Często przyjmuje się, że każda biedronka, która nie ma dwóch lub siedmiu kropek, albo jest innego koloru niż czerwony, to inwazyjna biedronka azjatycka. Niestety, jak widać z powyższego akapitu (który absolutnie nie wyczerpuje całej zmienności rodzimych biedronek), sprawa jest bardziej skomplikowana. Bo biedronki azjatyckie (Harmonia axyridis), znane też jako arlekin, rzeczywiście mają różne kolory i kropki, ale takie mogą też mieć rodzime gatunki. Żeby je odróżnić, trzeba zwrócić uwagę na kilka dodatkowych szczegółów. Biedronki azjatyckie mają bardziej wypukłe ciało, a przedplecze (czyli część między głową a skrzydłami) często jest biała (lub kremowa), z czarnym wzorem, który może przypominać literę M lub X.
Jakby tego było mało, jest też rodzimy gatunek, blisko spokrewniony z biedronką azjatycką – to Harmonia quadripunctuata, która żyje w lasach.
Uwaga: biedronki azjatyckie są uważane za inwazyjne i zagrażają rodzimym gatunkom, jednak zwalczając je, pamiętajmy, że nie każda biedronka o nietypowym ubarwieniu to biedronka azjatycka! Nie zabijajmy ich bezmyślnie, szczególnie jeśli spotkamy takie nietypowe owady na łąkach i w lasach, gdzie żyje wiele gatunków biedronek, które są różnie ubarwione, ale rodzime.

Sprawdź: Jak chronić mieszkanie przed biedronkami azjatyckimi i czy trzeba się ich obawiać

Zupełnie inaczej niż dorosłe owady wyglądają larwy biedronek. Mają wydłużone, ciemne ciało z pomarańczowymi plamkami i kolczastymi wypustkami. Tak jak dorosłe biedronki mają po 6 nóg, widoczne w przedniej części ciała.

Biedronki, a także ich larwy, to prawdziwi pogromcy mszyc. Szacuje się, że larwa biedronki siedmiokropki zjada około 600 mszyc w tej fazie rozwoju, która trwa 3-4 tygodnie. Dorosły owad może zjadać ok. 60 mszyc dziennie. Mszyce i inne szkodniki zjadają wszystkie gatunki biedronek, w tym także biedronki azjatyckie.
Biedronki pomogą pozbyć się także uciążliwych przędziorków i innych szkodników roślin.

Biedronki warto przyciągnąć do ogrodu. Wabią je m.in. żółte wstążki i inne elementy w tym kolorze. Można zawiesić je na roślinach zaatakowanych przez mszyce (lub podatnych na ich atak). Pamiętajmy też, żeby nie używać „chemii” do zwalczania szkodników, ale uważajmy także z opryskami ekologicznymi, bo również one zaszkodzą pożytecznym owadom. Jeśli na naszych roślinach są mszyce, najpierw przyjrzyjmy się, czy nie „zajęły się” nimi biedronki lub ich larwy – czasem warto pozwolić działać naturze.

Warto też wiedzieć, że biedronki zimują jako dorosłe owady. Na zimę szukają ciepłego i zacisznego schronienia – właśnie dlatego jesienią wlatują do naszych domów (robią tak nie tylko azjatyckie, lecz także rodzime gatunki). Na zimę dla biedronek warto zawiesić w ogrodzie domki, które łatwo można zrobić z doniczek.

Zobacz: Jak wygląda domek dla biedronek i jak go zrobić. To łatwe!

Jeśli naturalne metody przywabiania biedronek zawiodą, można je… kupić. Opakowanie zawierające 100 sztuk larw biedronki dwukropki kosztuje nieco ponad 100 zł. Takie „zaszczepienie” larw biedronek sprawdzi się szczególnie w uprawach pod osłonami, czy w ogrodach zimowych. Pamiętajmy, że owady, które z nich się wylęgną, będą latać i mogą opuścić nasz ogród.

Biedronki są pożyteczne, jednak trzeba wiedzieć, że mogą też zaszkodzić. Dotyczy to przede wszystkim psów i kotów, które mają zwyczaj polować na te owady. Najczęściej przestrzega się przed biedronkami azjatyckimi, które wydzielają toksyczną substancję. Może ona powodować silne podrażnienie, nawet owrzodzenie pyska oraz układu pokarmowego (w przypadku zjedzenia większej ilości tych owadów). Jednak również hemolimfa (czyli krew) rodzimych biedronek jest toksyczna! Wydzielają ją one na zewnątrz ciała w przypadku podrażnienia i zagrożenia. To mechanizm obronny, mający zniechęcić ptaki czy pająki przed zjadaniem tych owadów. Niestety podziałają też szkodliwie na inne zwierzęta – w tym koty i psy – które chciałyby poczęstować się biedronką. Zwracajmy więc uwagę na to, czym zajmują się nasi pupile i pamiętajmy, że biedronki można spotkać także w domach, szczególnie jesienią. Nie uczmy psów i kotów polowania na owady!
Takie toksyczne i odstraszające substancje zawierają także jaja oraz larwy biedronek. Chronią je one przed pożarciem.

Wybrane źródła

• American Society for the Prevention of Cruelty to Animals, Bad Bugs, Bad Bugs: What You Should Do to Keep Your Pets Safe
• Jałoszyński, P., Systemy obrony chemicznej chrząszczy. Część IV. Scarabaeoidea - Tenebrionoidea
• Kuczyńska, J. Dwukropki i siedmiokropki czyli parę słów o biedronkach
• swiatmakro.com