„Stop Smog”, czyli dopłaty na termomodernizację i wymianę pieca. Jak uzyskać nawet 53 tys. zł? Oto zasady programu

Program „Stop Smog”, zainaugurowany w 2019 r. i mający potrwać do 2024 r., ma na celu wspieranie termomodernizacji domów jednorodzinnych, co nie tylko zwiększa komfort cieplny mieszkańców, ale przyczynia się też do zmniejszenia problemu zanieczyszczeń powietrza. Można powiedzieć, że „Stop Smog” jest skierowanym do osób gorzej zarabiających uzupełnieniem programu „Czyste Powietrze”.

W ramach programu „Stop Smog” można uzyskać dofinansowanie na przygotowanie i realizację następujących przedsięwzięć:

• wymiana urządzeń albo systemów grzewczych na bardziej ekologiczne (tj. spełniające normy niskoemisyjne),
• likwidację nieekologicznych źródeł ciepła wraz z przyłączeniem do sieci gazowej lub ciepłowniczej,
• prace termomodernizacyjne (same lub w połączeniu z którymś z powyższych przedsięwzięć).

Szczegółowa lista prac termomodernizacyjnych, na które można uzyskać dofinansowanie, jest dość długa i obejmuje m.in. wymianę stolarki drzwiowej i okiennej, modernizację systemu wentylacji, przebudowę przewodów kominowych, instalację automatyki zarządzającej energią, likwidację mostków cieplnych oraz docieplenie stropów, dachów, stropodachów, ścian, fundamentów i podłóg na gruncie. Więcej informacji można znaleźć w katalogu kosztów kwalifikowanych na stronie programu.

Uczestnik programu „Stop Smog” może uzyskać bezzwrotną dotację w wysokości nawet 100 proc. kosztów kwalifikowanych poniesionych w ramach termomodernizacji domu. Średni koszt realizacji przedsięwzięcia w domu jednorodzinnym nie może przekroczyć kwoty 53 tys. zł (bez udziału własnego uczestnika, który może, ale nie musi być wymagany przez gminę).

„Stop Smog” jest skierowany do osób najmniej zarabiających, dotkniętych ubóstwem energetycznym, czyli takich, dla których ogrzewanie budynku pochłania ogromną część domowego budżetu. Uczestnikami programu mogą zostać właściciele lub współwłaściciele domów jednorodzinnych.

– Ostatecznym beneficjentem „Stop Smogu” są osoby, których nie stać na wymianę pieca i ocieplenie domu. Program określa, że to ci, których przeciętny miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego nie przekracza 175 proc. kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 125 proc. tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym – wyjaśnia Paweł Mirowski, wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej cytowany na gov.pl.

Na tym jednak nie koniec, gdyż uczestnik programu powinien także spełniać szereg dodatkowych warunków.

– Ponadto beneficjent musi m.in.: być właścicielem lub współwłaścicielem budynku będącego przedmiotem inwestycji, faktycznie zamieszkiwać lokal/budynek objęty przedsięwzięciem oraz złożyć do gminy wniosek o zawarcie umowy na realizację przedsięwzięcia niskoemisyjnego – wyjaśnia rząd na gov.pl.

Co ważne, nie w każdej gminie da się skorzystać ze „Stop Smogu”. Jest to możliwe tylko w gminach, na terenie których obowiązuje uchwała antysmogowa. Co więcej, gmina musi zgłosić chęć udziału w programie i podpisać z NFOŚiGW umowę, a także dysponować 30-procentowym wkładem własnym (państwo finansuje do 70 proc. inwestycji). Dopiero po spełnieniu tych warunków gmina może rozpocząć nabór wniosków o dotacje od mieszkańców. Warto też dodać, że gmina otrzymuje od rządu pieniądze tylko pod warunkiem, że uzbiera odpowiednio dużą liczbę chętnych na dofinansowanie (minimum 1 proc. budynków jednorodzinnych na terenie gminy lub 20 budynków).

– Środki z programu „Stop Smog” są na wyciagnięcie ręki dla wszystkich zainteresowanych gmin, które chcą pomóc swoim najmniej zamożnym mieszkańcom w wymianie źródła ciepła na ekologiczne i ociepleniu domu – zapewnia minister klimatu i środowiska Anna Moskwa cytowana na gov.pl.

O udział w programie wnioskuje się zawsze za pośrednictwem gminy. Gmina najpierw znajduje osoby chcące skorzystać z rządowych środków, a gdy uzbiera się ich wystarczająco dużo, składa do ministerstwa wniosek o dotacje. Zasady i terminy naboru wniosków różnią się w zależności od gminy, dlatego o szczegóły najlepiej spytać w swoim urzędzie.

– Gmina, na podstawie spełnionych kryteriów i porozumienia podpisanego z Ministerstwem Rozwoju, może otrzymać aż do 70 proc. refundacji środków z Funduszu Termomodernizacji i Remontów na przeprowadzenie działań modernizacyjnych w budynkach jednorodzinnych – wyjaśnia dr inż. Konrad Witczak, ekspert ds. zrównoważonego rozwoju z firmy ROCKWOOL Polska. – Pozostałe 30 proc. środków na inwestycję gmina musi zarezerwować ze środków własnych, uwzględniając ewentualnie wkłady własne od właścicieli budynków. Maksymalny wkład własny właścicieli nie może przekroczyć 10 proc. inwestycji.

Warto zaznaczyć, że ustawa daje gminom swobodę, jeśli chodzi o ustalanie tej ostatniej kwestii – wkład własny wymagany od uczestnika może wynosić od 0 do 10 proc. Ponieważ program „Stop Smog” jest skierowany do najuboższych, niektóre spośród samorządów biorących udział w programie wprowadziły możliwość rozłożenia 10-procentowego wkładu własnego na raty lub odpracowania go w określony przez gminę sposób.

Gdy samorząd zbierze odpowiednią liczbę chętnych do udziału w programie, składa do Ministerstwa Rozwoju wniosek o dofinansowanie. Określa w nim, ile budynków zostanie objętych programem, jakie prace będą w nich przeprowadzone oraz jakie będą skutki zrealizowanych przedsięwzięć niskoemisyjnych. Wymagane jest, żeby w wyniku przeprowadzonych prac średnie zapotrzebowanie na energię grzewczą zostało zredukowane o minimum 30 proc. (we wszystkich budynkach w gminie objętych programem).

Jeśli wniosek gminy zostanie pozytywnie rozpatrzony przez ministerstwo, oba organy podpisują porozumienie o współpracy. Następnie gmina przystępuje do realizacji zadeklarowanych przedsięwzięć niskoemisyjnych, działając jako inwestor. Samorząd planuje przedsięwzięcia w konkretnych budynkach i podpisuje z uczestnikami programu umowy umożliwiające prowadzenie prac. Odpowiada także za przeprowadzanie zamówień publicznych na dostawy materiałów oraz przeprowadzenie robót.

W czasie realizacji prac termomodernizacyjnych gmina kontroluje, czy wszystko przebiega zgodnie z ustaleniami, a po zakończeniu robót rozlicza się z ministerstwem oraz uczestnikami. Następnie przez 5 lat gmina ma obowiązek kontrolowania, czy beneficjenci programu przestrzegają jego zasad.

Państwowe dotacje w ramach programu „Stop Smog” obwarowano szeregiem zasad, których złamanie powoduje konieczność zwrócenia przyznanej kwoty. Chodzi o to, by uniknąć sytuacji, gdy po przyznaniu środków i przeprowadzeniu prac termomodernizacyjnych uczestnik programu znów zaczyna zatruwać środowisko. Wykrywaniu takich nieprawidłowości mają służyć przeprowadzane przez 5 lat gminne kontrole. Pieniądze można stracić m.in. wtedy, gdy okaże się, że uczestnik programu:

• zamontował w domu dodatkowe, niespełniające norm emisyjnych źródło ciepła (np. piec na węgiel),
• użytkuje zamontowane niskoemisyjne urządzenia niezgodnie z instrukcją (np. używa paliwa niskiej jakości),
• spala śmieci,
• pomija obowiązkowe przeglądy kominiarskie,
• sprzedał całość lub część budynku zmodernizowanego w ramach programu.

Osoby zainteresowanie udziałem w programie „Stop Smog” powinny wziąć pod uwagę, że najlepsze efekty daje zawsze kompleksowa termomodernizacja budynku. Sama wymiana pieca również poprawi komfort cieplny w domu, jednak bez docieplenia ścian i stropów ciepło nadal będzie szybko uciekać na zewnątrz. Tak samo będzie przy nieszczelnych oknach i drzwiach. Chcąc naprawdę skorzystać na termomodernizacji, warto więc przeprowadzić od razu wszystkie niezbędne prace.

– Cel redukcji energii finalnej o 30 proc. można łatwo osiągnąć tylko poprzez wymianę tzw. kopciucha na nowocześniejszy kocioł na paliwo stałe lub kocioł gazowy. Wymiana źródła ciepła nie oznacza jednak spadku kosztów ogrzewania, ponieważ wciąż potrzebujemy takiej samej ilości energii do ogrzania domu – zwraca uwagę ekspert ROCKWOOL. – Dlatego tak ważne jest to, aby przede wszystkim skupić się na minimalizowaniu utraty ciepła z budynków poprzez izolację ścian i dachu.