Mieszkanie za opiekę, czyli umowa dożywocia – jak to działa w praktyce? Wyjaśniamy zasady opieki za mieszkanie

Gdy osoba starsza zaczyna mieć problemy z samodzielnym funkcjonowaniem, w większości przypadków nie chce przenosić się do domu opieki, nawet gdy ma taką możliwość. Większość seniorów woli pozostać w zajmowanym dotychczas mieszkaniu do końca życia. W takiej sytuacji dobrym rozwiązaniem może okazać się umowa dożywocia, dzięki której senior otrzymuje wsparcie ze strony kogoś młodszego i zdrowszego, a osoba go wspierająca może otrzymać mieszkanie za opiekę.

W ramach umowy dożywocia jedna ze stron zobowiązuje się do nieodpłatnego sprawowania opieki nad drugą (seniorem). Zakres opieki strony ustalają między sobą i zawierają w umowie stosowne zapisy. W zamian za pomaganie osobie starszej opiekun po jej śmierci otrzyma mieszkanie seniora na własność. Taka umowa najczęściej zawierana jest między członkami rodziny.

Umowa dożywocia może zostać zawarta między dwiema dorosłymi osobami fizycznymi (nie można jej zawrzeć z firmą). Choć zwykle zawierana jest między osobą starszą a młodszą, w przepisach nie określono granic wiekowych, więc w teorii może ją zawrzeć między sobą nawet np. dwójka 30-latków. W ramach umowy można przekazać nie tylko mieszkanie, ale także dom, działkę lub dowolną inną nieruchomość. Osoby chcące przekazania mieszkania za opiekę powinny koniecznie taką umowę podpisać, gdyż ustalenia ustne nie będą wiążące. Najlepiej jest zawrzeć umowę przed notariuszem.

Najważniejsze zasady dotyczące opieki za mieszkanie to:

• własność nieruchomości może przejść na opiekuna za życia osoby, nad którą sprawowana jest opieka lub dopiero po jej śmierci,
• za udzielaną pomoc opiekun nie otrzymuje wynagrodzenia,
• obowiązki opiekuna określają zapisy umowy,
• umowa dożywocia może zawierać zapis, że do momentu śmierci osoby, nad którą sprawowana jest opieka, opiekunowi przysługuje prawo do części nieruchomości,
• na mocy umowy dożywocia można przekazać nie tylko własność mieszkania, ale również spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (ale nie można takiego lokalu przekazać opiekunowi na własność).

Co istotne, opiekun nie może w umowie zobowiązać się do wykonywania czynności, które w świetle prawa wymagają posiadania kompetencji opiekuna. Chodzi m.in. o robienie zastrzyków czy pomoc w myciu się. Jest to zabronione, ponieważ wykonywanie takich czynności bez odpowiedniego przeszkolenia mogłoby zagrażać zdrowiu lub życiu seniora. W ramach opieki za mieszkanie można za to wspierać osobę starszą w takich czynnościach jak np. zakupy, sprzątanie czy załatwianie spraw w urzedach.

Przy zawieraniu umowy dożywocia przede wszystkim należy pamiętać, że powinny ją między sobą zawierać wyłącznie osoby, które sobie ufają. Senior musi być bowiem pewien, że otrzyma właściwą opiekę i nie zostanie oszukany, a opiekun – że będzie w stanie pielęgnować więź z osobą starszą, z którą będzie spędzać dużo czasu. Bardzo ważne jest, żeby na etapie tworzenia umowy omówić dokładnie wszystkie istotne kwestie i zawrzeć je w dokumencie, żeby uniknąć w przyszłości niejasności i konfliktów. Im dokładniej będą określone na piśmie obowiązki opiekuna, tym łatwiej będzie szła współpraca.

Osoba chcąca podjąć się opieki za mieszkanie powinna dokładnie przemyśleć swoją decyzję, z pełną świadomością faktu, że jeśli weźmie na siebie nowe obowiązki, to będzie je wypełniać przez wiele lat. Opieka nad osobą starszą wymaga dużo siły i energii, a także cierpliwości, na co nie każdy jest gotowy. W zamian za to poświęcenie opiekun uzyskuje jednak nieruchomość, i to bez ponoszenia znacznych nakładów finansowych.