Instalacja elektryczna w ogrodzie. Jej ważne elementy

Instalację elektryczną najlepiej kłaść na etapie zakładania ogrodu, w zasadzie jako pierwszą, jeszcze przed nawodnieniem, ale już w momencie, kiedy mamy sprecyzowany plan, obejmujący nasadzenia, rozmieszczenie oświetlenia i innych urządzeń elektrycznych oraz gniazdek, a także elementów architektury ogrodowej, wymagających zasilania.

Choć bywa to trudne, dobrze jest przemyśleć zawczasu kierunki ewolucji ogrodu i określić, w którym miejscu w przyszłości chcemy umiejscowić oczko wodne z pompą i oświetleniem, w której alejce postawić szpaler lampek, a gdzie ma stanąć altana, w której również przydałoby się oświetlenie, a być może i gniazdo wtykowe. Plan powinien uwzględniać następujące elementy:

• oświetlenie terenu oraz samego budynku; 
• automatykę bram, 
• domofony, systemy alarmowe, monitoring, 
• pompy wodne, sterowniki instalacji nawodnieniowej, 
• elektryczne grille, 
• sygnalizację poziomu szamba, 
• skrzynki, służące do zasilania kosiarek, wertykulatorów i innych urządzeń, 
• wszystkie inne systemy i urządzenia, potrzebujące do działania energii elektrycznej.

Warto przewidzieć też, czy w przyszłości instalacja ma być rozbudowana

Rozbudowa polegająca na dołożeniu odbiorników na istniejące obwody może spowodować zbytnie obciążenie instalacji, a co za tym idzie przegrzanie oraz przekroczenie dopuszczalnego obciążenia przez bezpiecznik. Najlepszym sposobem będzie, w fazie zakładania instalacji, przewidzieć mocniejszy bezpiecznik w skrzyni rozdzielczej oraz przewody większego przekroju. Dobrym rozwiązaniem będzie dołożenie w skrzynce rozdzielczej zapasowego bezpiecznika i wyprowadzenie od niego przewodów zapasowych. Po latach, chcąc rozbudować instalację, mamy już gotowe podłączenie.

Zobacz również: Kupujemy kosiarkę elektryczną. Jaką wybrać 

Jeśli na drodze rozbudowy instalacji mają znajdować się chodniki, ważne jest,aby przed ich założeniem położyć zapasowe przewody. Późniejsze rozbiórki chodnika są bardzo trudne lub wręcz niemożliwe.
Należy też wziąć pod uwagę, że różnego rodzaju urządzenia wymagać mogą innego napięcia.
Najczęściej używamy jednofazowych gniazd wtykowych, które przydają się np. do zasilania kosiarek, odkurzaczy do liści, glebogryzarek, pił łańcuchowych i innych tego typu urządzeń.

Co i jak zasilać w ogrodzie

Wygodnym i funkcjonalnym rozwiązaniem są słupki zasilające lub zasilająco-oświetleniowe. Powinny one być zlokalizowane w miejscach, w których dostęp do energii będzie potrzebny – na granicy albo w części centralnej trawnika, przy żywopłotach, wiacie garażowej itp.

Z kolei gniazd siłowych użyjemy, chcąc skorzystać np. ze spawarki i innego „cięższego sprzętu". Nawet niektóre grille elektryczne do działania potrzebują siły. Gniazda siłowe najczęściej są montowane wewnątrz garaży, wiat i innych pomieszczeń gospodarczych w sposób zapewniający trwałe przymocowanie do podłoża.

Urządzenia zaś narażone na częste zamoczenie albo wręcz pracujące w zanurzeniu, ze względów bezpieczeństwa powinny być zasilane obniżonym napięciem, podobnie jak te sterowane za pomocą czujników. Instalacja winna więc składać się z kilku obwodów o różnym napięciu. Większą ilość obwodów, nawet o tym samym napięciu dobrze jest przewidzieć dla urządzeń o różnym przeznaczeniu i włączanych w inny sposób. Jeśli więc wokół domu mamy oświetlenie dekoracyjne, służące do podkreślenia po zmroku urody drzew, elementów architektury czy grup nasadzeń, warto podłączyć je do innego obwodu niż oświetlenie użytkowe, zainstalowane np. na tarasie i wzdłuż głównych alejek. Podobnie lepiej jest zastosować odrębne obwody dla oświetlenia włączanego manualnie oraz sterowanego za pomocą czujników.

Sterowanie instalacją elektryczną

Wygodnym rozwiązaniem jest zastosowanie włączników znajdujących się wewnątrz domu, umożliwiających manualne sterowanie zasilaniem całego ogrodu, pozwalających na wyłączanie i włączanie poszczególnych obwodów, grup lamp itp. Takie rozwiązanie może się przydać w czasie wyjątkowo ulewnych deszczów, wichur albo wyjazdu właścicieli, kiedy chcą pozostawić włączone tylko wybrane instalacje, jak np. nawodnienie, oświetlenie przy domu, monitoring, alarm.

Włączniki można też instalować w różnych częściach ogrodu, pamiętając o tym, że powinny być wówczas bryzgoszczelne. Często stosowanym rozwiązaniem jest zastosowanie włączników samoczynnych: zmierzchowych, czasowych i ruchu działających w oparciu o czujki reagujące na określone bodźce, jak ruch w kontrolowanym polu, czy osiągnięcie granicznego poziomu natężenia światła.

Funkcjonalnym rozwiązaniem jest też instalacja radiowa, umożliwiająca sterowanie elektryką za pomocą przycisku, który zmieści się w kieszeni. Decydując się z kolei na system działający w standardzie KNX/EIB można np. uzależnić sterowanie oświetleniem i automatyką ogrodową od czynników pogodowych albo czynić to wysyłając sms-a, czy też przez internet. Zainstalowana na szczycie budynku stacja pogodowa połączona z serwerem przed włączeniem podlewania, ogrzewania podjazdu, czy opuszczeniem markizy, przeanalizuje dane dotyczące pory dnia, natężenia światła, temperatury, a nawet siły wiatru i wilgotności podłoża. A właściciel, znajdujący się w odległej części ogrodu będzie mógł przez komórkę albo iPada sprawdzić, kto dzwoni domofonem.

Najważniejsze: bezpieczeństwo

Czynnik, który powinien decydować o wyborze konkretnych rozwiązań i materiałów, zdecydowanie przewyższający inne względy np. funkcjonalne, czy oszczędności. Na co szczególnie zwrócić uwagę?
Przede wszystkim przewody, czyli w tym przypadku kable YKY (miedziane) przeznaczone do układania w glebie. Absolutnie nie nadają się do tego zwykłe przewody podtynkowe, których izolacja nie jest wystarczająco odporna na wilgoć, pod której wpływem kruszeje. W konsekwencji prowadzi to do przebić.

Izolacja przewodu nie może być nawet w najmniejszym stopniu popękana, uszkodzona, a sam kabel podczas układania musi mieć temperaturę powyżej 5°C. Dodatkowym, zalecanym zabezpieczeniem jest umieszczenie przewodów w rurkach osłonowych. Przewody układamy w wykopie na głębokości ok. 50–100 cm – powyżej poziomu wód gruntowych, ale poniżej progu zamarzania gleby. Przewody układamy tak, by nie były zbytnio napięte.

Zalecaną uśrednioną głębokością jest ok. 70 cm. W wykopie powyżej przewodów instalacji elektrycznej, należy równolegle ułożyć folię ostrzegawczą. Przewód w wykopie zasypuje się na ok. 10–15 cm. Dopiero na warstwie ziemi kładziemy folię ostrzegawczą. Dlaczego? Ponieważ w przypadku wykopów trafiając na folię, pod którą od razu znajduje się przewód, przecinamy go. Usypane 10–15 cm stanowi naturalną ochronę przewodu, a folia jak sama jej nazwa ,,ostrzega" o instalacji. Kwestia grubości warstwy ziemi jest wśród fachowców sporna: 10–15 cm wystarczy, jeśli przewód znajduje się w ogródku, w którym operujemy jedynie szpadlem. Jeśli istnieje prawdopodobieństwo pracy za pomocą koparki w przyszłości, folię kładziemy 25 cm, a w niektórych wypadkach nawet 50 cm nad kablem. Kabel nie może znajdować się w mniejszej odległości od rur wodociągowych niż 80 cm ani przebiegać zbyt blisko dużych drzew oraz wzdłuż fundamentów.

Istotny jest właściwy dobór kabli do obciążeń i liczby obwodów. Do odbiorników jednofazowych wystarczą kable trójżyłowe, ale do trójfazowych, powinny już one mieć pięć żył.
W rozdzielni instalacja powinna być zabezpieczona wyłącznikiem różnicowo-prądowym, a obwody, do których podłącza się np. pompy głębinowe powinny mieć bezpieczniki klasy C tzw. zwłoczne. Dzięki temu w razie spięcia, cały obszar zostanie natychmiast odłączony od zasilania. Znajdujące się w zasięgu oddziaływania zdrowe osoby w przypadku takiego porażenia odczują jedynie łaskotanie, a bez zastosowania zabezpieczeń może się ono skończyć śmiercią.

Zobacz również: Projekt instalacji elektrycznej przy budowie domu. Poradnik 

Restrykcyjne zalecenia dotyczą również osprzętu elektrycznego zastosowanego w instalacji ogrodowej – musi on być bryzgoszczelny i mieć stopień ochrony (określający pyło- i wodoszczelność oprawy) min. IP 44 dla lamp i kinkietów znajdujących się pod zadaszeniem lub wyższym, w zależności od przeznaczenia. Najwyższa ochrona wymagana jest do osprzętu zainstalowanego w oczkach wodnych, fontannach, czy stawach kąpielowych, gdzie szczelność powinna wynosić IP68. Bezpieczeństwu służą również wyłączniki manualne wewnątrz domu, które pozwalają na czasowe wyłączenie całości lub części instalacji.
Montując reflektory halogenowe w podsufitce okapów lub daszków, należy zwrócić uwagę na to, czy są one przystosowane do montażu w materiałach łatwopalnych.

Wybierając osprzęt, w szczególności lampy należy sprawdzić, czy mają one niezbędne oznaczenia, jak np. znak bezpieczeństwa B informujący o aprobacie technicznej i spełnieniu warunków polskiej normy oraz odpowiednią klasę ochronności określającą rodzaj izolacji elektrycznej ( II - lampy ogrodowe, III - lampy do oczek wodnych).

Zobacz również: Lampki solarne w nietypowych kształtach 

Jak wykonać montaż oświetlenia w ogrodzie - wideo