Żeliwo: jego właściwości, zastosowanie i pielęgnacja

Ten wszechstronny materiał powstaje w drodze stopu stali z węglem, fosforem, manganem i szeregiem innych pierwiastków. W zależności od stopu, powstałe żeliwo różni się właściwościami, a co za tym idzie, również zastosowaniem. Wszelkiego rodzaju nity, śruby, włazy i inne elementy pracujące pod dużym naprężeniem produkuje się z bardziej elastycznego, odpornego na ściskanie żeliwa sferoidalnego, bez trudu wytrzymującego obciążenia rzędu kilkudziesięciu ton.

Z kolei większość artykułów codziennego użytku, jak meble ogrodowe, elementy dekoracyjne, czy naczynia, powstaje z żeliwa szarego (GG-20).

Jakie są właściwości tego materiału? Jest przede wszystkim bardzo ciężki. Dlatego raczej nie nadaje się do dużych przedmiotów (np. mebli), które z założenia mają być często przestawiane. Na żeliwnej ławce jednak spokojnie usiądą jeszcze nasze prawnuki, a może i kolejne pokolenia, bo trwałość materiału gwarantuje, że przetrwa długie lata. Zawdzięcza to między innymi odporności na korozję. Dzięki zawartości węgla żeliwo koroduje wyłącznie powierzchniowo. Jeśli zdarzy nam się zobaczyć na nim rdzawe plamki, wystarczy je wyczyścić, by się przekonać, że rdza nie wniknęła w głąb metalu.
Cechą przemawiającą za wykorzystaniem tego naczynia w kuchni jest jego zdolność trzymania ciepła.

Zaproś żeliwo do domu

Jakie żeliwne artykuły przydadzą się w mieszkaniu i ogrodzie? Solidne ciężkie meble, czy to wykonane z samego żeliwa, czy też elementów uzupełnionych o drewno (siedzisko ławki), czy szkło (blat stolika) można pozostawić w ogrodzie przez cały rok, bez zawracania sobie głowy przenoszeniem i magazynowaniem na okres zimowy. Dotyczy to również innych elementów wyposażenia ogrodu: latarni, barierek, rzeźb ogrodowych.

Ugotowane w żeliwnym garnku potrawy mają też nieco inny, jakby pełniejszy smak, czemu zawdzięczają krąg gorących wielbicieli, którzy doceniają też fakt, że dania przygotowywać można w wyższej temperaturze. Garnki i brytfanki nadają się do użycia zarówno w piekarniku, jak i na płycie gazowej, elektrycznej i indukcyjnej. Popularne są też wykonane z tego stopu patelnie: zwykłe, grillowe, czy ze specjalnymi wgłębieniami do smażenia jajek albo placków. Do oksydowanej powierzchni nie przywierają gotowane i pieczone potrawy.

Ciekawym sposobem na obiad na świeżym powietrzu jest żeliwny zakręcany kociołek, ustawiany na żarze w ognisku. Upieczone w nim mięso, kasza, ziemniaki i inne warzywa będą miały niepowtarzalny smak.
Materiał w eksploatacji kuchennej ma też jedną słabość – nie należy myć go w zmywarce, bo używane w zmywarkach środki chemiczne powodują korozję i sprawiają, że wygląda nieestetycznie.

Jakie inne żeliwne akcesoria znajdziemy w sklepach? Różnorakie: moździerze, świeczniki, figurki, ozdobne zatyczki do karniszy, okucia meblowe, przyrządy go grilla i kominka, a nawet wycieraczkę do butów.

Na co zwracać uwagę, kupując produkty z żeliwa

Powierzchnia żeliwnych wytworów nigdy nie będzie idealnie gładka, ale ważne jest, aby była jak najmniej porowata, bez widocznych wgłębień, dziurek, czy tzw. niespawów (podłużnych bruzd wyglądających jak pęknięcia).

Konserwacja i pielęgnacja żeliwa

Większość naczyń poddawana jest zabiegowi oksydacji, który polega na zanurzeniu naczynia w całości w oleju, osuszeniu, a następnie wypalaniu w piecu w temperaturze 300–350°C. Zdarzają się też emaliowane naczynia żeliwne, ale ich słabością jest skłonność emalii do odpryskiwania z upływem lat i przy niewłaściwej eksploatacji. Takie przedmioty wystarczy wymyć wodą i płynem do mycia naczyń, wysuszyć, a potem można natrzeć niewielką ilością zwykłego oleju spożywczego.
Z kolei wszelkie elementy narażone na zwiększoną wilgotność albo działanie warunków atmosferycznych (takie jak: meble, latarnie itp.) muszą zostać pomalowane farbami antykorozyjnymi.