Topiary z tui. Jak przycinać i kształtować żywotniki, by stworzyć rzeźby z tych krzewów? Kule, stożki i spirale z tui

Ogrodowe rzeźby roślinne, czyli topiary, mają długą tradycję, choć w naszym kraju dopiero zyskują na popularności. Do niedawna kojarzone były głównie z reprezentacyjnymi ogrodami pałacowymi, gdzie rzędy idealnie uformowanych stożków czy kul miały robić na gościach duże wrażenie i podkreślać wysoki status właścicieli. Obecnie jednak ten rodzaj ogrodowej dekoracji zmienił swój charakter i stał się znacznie mniej formalny, dlatego roślinne rzeźby przybierają różne, czasem zaskakujące formy (np. postacie ludzi i zwierząt) i pojawiają się w wielu ogrodach na całym świecie. Do ich tworzenia wykorzystuje się najczęściej bukszpany, ale zielone rzeźby mogą powstawać też z innych krzewów, w tym z żywotników. Są to najpopularniejsze krzewy iglaste, dlatego to właśnie od nich powinniśmy zacząć naszą przygodę z topiarami.

Trzeba jednak pamiętać, że nie wszystkie nadają się na topiary równie dobrze. Najodpowiedniejsze będą tuje zachodnie, które rosną stosunkowo wolno i dobrze radzą sobie w naszym klimacie. Spośród nich najlepiej wybierać odmiany, które dobrze się krzewią, ładnie zagęszczają i tworzą krótsze przyrosty, dzięki czemu praca z nimi będzie łatwiejsza. Do grona szczególnie polecanych należą m.in.: np. „Smaragd”, „Columna”, „Holmstrup”, „Sunkist”, które mają naturalny stożkowaty pokrój oraz „Danica”, „Globosa” czy „Woodwardii”, z których najłatwiej uformować kule.

Tworzenie topiarów najlepiej zacząć od stosunkowo prostych kształtów jak np. stożki, ostrosłupy, kule czy spirale, a do dopiero po nabraniu wprawy, spróbować zmierzyć się z bardziej wymyślnymi formami jak np. postaci zwierząt. Prace nad tworzeniem roślinnej rzeźby należy rozpocząć na młodych roślinach, jeśli bowiem postanowimy ciąć starszy, rozrośnięty krzew, możemy uzyskać bardzo nieciekawą, „wyłysiałą” i ogołoconą z liści formę, która będzie odradzała się przez kilka sezonów, a czasem może nawet w ogóle się nie zregenerować.

Wielkość krzewu przeznaczonego do formowania, uzależniona jest jednak od kształtu, jaki planujemy uzyskać. Przykładowo na spiralę nie ma sensu wybierać niskich, 20-30 cm sadzonek, gdyż najbardziej przydatne będą krzewy o wysokości co najmniej 1 m. Z kolei kule można kształtować już na niewielkich sadzonkach, wybierając przede wszystkim odmiany posiadające naturalnie kulistą formę np. „Danica”.

Tworzenie topiaru może trwać kilka sezonów lub dłużej. Rzeźby z tui przycina się nawet trzy razy w roku, stopniowo nadając im pożądany kształt. Pierwszy raz krzewy tnie się wczesną wiosną, zanim ruszy intensywna wegetacja. Wtedy można przycinać pędy mocniej, nadając roślinie ogólną formę. Następne dwa cięcia, mające na celu korektę kształtu i skrócenie młodych przyrostów, wykonuje się późną wiosną (czerwiec) i latem (początek sierpnia). W zależności od tego, jaki efekt chcemy uzyskać, formowanie krzewów przeprowadza się w różny sposób.

Do wykonania prostego stożka, przyda się metalowy, stożkowy stelaż do topiarów, który nakładamy na krzew. Następnie dopasowujemy do niego kształt rośliny, przycinając wszystkie wystające poza obrys konstrukcji pędy. Podobne formy znajdziemy dla kuli.

Z kolei spiralę z tui wykonujemy w nieco inny sposób. Odmianę posiadającą naturalną formę stożkową (np. „Smaragd”) przez 2-3 pierwsze lata systematycznie przycinamy, tworząc regularny, gęsty stożek. Następnie na krzewie wyznaczamy kształt spirali, owijając wokół niego sznurek lub taśmę (sznurek należy umocować do wierzchołka i podstawy rośliny, aby w trakcie zabiegu się nie zsunął), wzdłuż których prowadzimy cięcie, rozpoczynając od dołu i stopniowo przechodząc w górę. Po nadaniu ogólnego zarysu spirali, krzew nie będzie wyglądał szczególnie atrakcyjnie. Na zadowalający efekt będziemy musieli poczekać kolejne 2-3 sezony, każdego roku systematycznie przycinając krzew i korygując jego kształt.

Żywotniki bardzo dobrze znoszą cięcie, jednak po zabiegu oczekują nieco większej troski, dzięki czemu szybciej się zregenerują i ładniej zagęszczą. Dlatego też przycięte rośliny należy systematycznie nawadniać i zasilać, najlepiej specjalnymi nawozami do iglaków. Przyda się też wyściółkowanie wokół nich podłoża, co zabezpieczy glebę przed wysychaniem i ograniczy rozwój chwastów.