Niecierpek gruczołowaty to roślina, która stwarza zagrożenie. Spotkasz go nad rzeką, ale nie sadź w ogrodzie

Niecierpek gruczołowaty (Impatiens glandulifera), jest też znany jako niecierpek himalajski. I rzeczywiście pochodzi z Himalajów, jednak od XIX wieku rośnie też – a nawet przede wszystkim – w Europie oraz Ameryce Północnej. Początkowo był uprawiany jako roślina ozdobna, jednak dość szybko trafił też do środowiska naturalnego. Rośnie dziko również w Polsce – spotkasz go przede wszystkim nad rzekami i innymi ciekami wodnymi. A przegapić go trudno.

Czytaj także: Rdestowiec japoński jest groźny dla przyrody i ogrodu. Sprawdź, jak się go pozbyć

Ten niecierpek to naprawdę okazała roślina. Nie są rzadkością rośliny, które mają nawet 3 metry wysokości. Tworzy wzniesione łodygi, pokryte dość dużymi jajowatymi liśćmi. W górnej części łodygi rozgałęziają się, a na ich końcach pojawiają się kwiaty. Są one duże, mają oryginalny kształt i różne kolory. Najczęściej są to odcienie różu – od jasnego do bordo oraz białe. Wydzielają intensywny, nieprzyjemny i mdlący zapach. 

Niecierpek gruczołowaty wygląda wspaniale. Jest też miododajny i ma pewne właściwości lecznicze. Jednak ta roślina ma też bardziej mroczne oblicze i została uznana za roślinę inwazyjną, która stanowi zagrożenie dla przyrody. Niecierpek jest wprawdzie rośliną jednoroczną, ale tworzy gigantyczną liczbę nasion (nawet około 3 tysięcy – jedna roślina w ciągu sezonu!), które w dodatku przy najlżejszym dotknięciu, czy np. podmuchu wiatru, wystrzeliwuje na odległość 3-5 m! Nasiona doskonale przenoszą się także wodą, spływając rzekami i strumieniami, nad którymi najchętniej rośnie.

Niecierpki gruczołowate rosną w łanach i szybko opanowują dostępny obszar. Tam, gdzie się pojawiają, a warunki im sprzyjają (czyli mają wilgotną glebę), rodzime rośliny nie mają szans. Nie dość, że niecierpki rosną szybko i w dużej liczbie, to zmieniają warunki glebowe, co wpływa na rozwój innych roślin. Połacie niecierpka wpływają także negatywnie na nie tylko na florę, ale również faunę na zajmowanych obszarach.

– (…) Konkuruje z innymi roślinami o zasoby siedliskowe m.in. poprzez szybki i synchroniczny wzrost siewek. Ponadto substancje wydzielane do gleby przez korzenie, bądź też dostające się do niej w wyniku rozkładu biomasy niecierpka gruczołowatego, mogą hamować kiełkowanie innych gatunków roślin. Na podłoże glebowe gatunek ten może też wpływać poprzez zwiększanie jego wilgotności i obniżanie temperatury. Zmienia też skład i funkcjonowanie glebowej bioty bakterii i grzybów, w tym mikoryzowych. – czytamy w Analizie stopnia inwazyjności tej rośliny.  

Konsekwencją zaniku różnych roślin wieloletnich może być także erozja brzegów. W dodatku co roku roślina produkuje tak dużo biomasy, że sporadycznie może nawet tarasować koryta rzeczne i prowadzić do lokalnych podtopień.

Niekorzystne oddziaływanie niecierpka gruczołowatego na przyrodę sprawiło, że roślina znalazła się w wykazie inwazyjnych gatunków obcych, stwarzających zagrożenie dla Unii i rozprzestrzenionych na szeroką skalę (Dziennik Ustaw Dz.U. 2022 poz. 2649). Oznacza to, że nie można go, między innymi:

• uprawiać,

• wykorzystywać lub wymieniać,

• wprowadzać do obrotu,

• ani uwalniać do środowiska.

Za złamanie przepisów grożą gigantyczne kary administracyjne – nawet do miliona zł, a także konsekwencje karne, łącznie z karą pozbawienia wolności. Sprawdź: jakie rośliny są zakazane w Polsce i co grozi za złamanie przepisów.

Równie ważna jest jednak odpowiedzialność za rodzime środowisko i przyrodę.

Uwaga: zakazy dotyczą tylko niecierpka gruczołowatego (oraz dziko rosnącego niecierpka pomarańczowego, Impatiens capensis). Natomiast spokojnie można uprawiać ozdobne niecierpki sułtańskie (waleriana), nowogwinejskie czy balsamina.

Źródła

• Analiza stopnia inwazyjności gatunków obcych w Polsce wraz ze wskazaniem gatunków istotnie zagrażających rodzimej florze i faunie oraz propozycją działań strategicznych w zakresie możliwości ich zwalczania, gov.pl

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, Dz.U. 2022 poz. 2649

• Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych, Dz.U. 2021 poz. 1718

• Zakazy w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski, gov.pl