Kolendra - uprawa, właściwości zdrowotne i zastosowanie kulinarne

Walory kolendry doceniano już w starożytnym Egipcie i Grecji ok. XIV p.n.e, a wyraz, od którego pochodzi obecna botaniczna nazwa kolendry pojawia się już w zapisach pisma linearnego B, którego używano w Grecji w tym czasie; kolendra występuje w spisach aromatycznych ziół, używanych jako przyprawy, ale też do produkcji perfum.
Natomiast prozdrowotne właściwości kolendry doceniał Hipokrates, grecki lekarz, zwany ojcem medycyny, ale także wielu innych (np. Dioskurides). Dzisiaj ta roślina przyprawowa, pochodząca z rejonów Morza Śródziemnego, znana jest na całym świecie. Do naszego klimatu też się przyzwyczaiła.

Kolendra – uprawa

Kolendra, jak na roślinę zielną, jest całkiem wysoka. Czasem mierzy ponad pół metra. Kwitnie na początku wakacji – na przełomie czerwca i lipca. W Polsce występują dwie podstawowe jej odmiany: drobnoowocowa (popularniejsza) oraz wielkoowocowa (rzadziej spotykana). Lekka, przepuszczalna, próchniczna gleba i nasłonecznione stanowisko, osłonięte od wiatru to podstawowe warunki, jakie należy zapewnić kolendrze w ogrodowej czy balkonowej uprawie. Nawet uprawiając kolendrę w doniczce najlepiej postawić ją na parapecie okiennym od strony wschodu lub południa. Trzeba zadbać o regularne odchwaszczanie ziemi. Roślina te nie lubi nadmiernej wilgoci i w takich warunkach zmarnieje. W warunkach zbyt dużej wilgotności, gdy gleba jest niemal mokra, kolendra jest podatna na choroby grzybowe łodyg i korzeni.

Polecamy też: Dziewanna, czyli roślina zielna o zdrowotnych właściwościach 

Kolendra jako liście albo jako nasiona

Już wczesną wiosną, po ustąpieniu mrozów, do połowy kwietnia, można wsiać nasiona do wilgotnego gruntu. Wschody, zależnie od pogody, pojawią się po dwóch, trzech tygodniach. Kuliste owoce kolendry są gotowe do zbioru w połowie wakacji, na przełomie lipca i sierpnia. Wtedy stają się jasnobrunatne. Zanim nasiona dojrzeją, mają nieprzyjemny, dosyć intensywny zapach. Natomiast dojrzałe nasiona kolendry mają już przyjemniejszy aromat, a do tego delikatny i słodkawy smak, trochę przypominający cytrusy (zwłaszcza pomarańczę). Nasiona kolendry wyglądem przypominają agrest, ale nie są zielone, tylko właśnie brunatne, no i zdecydowanie mniejsze.

Kto chce uzyskać jedynie liście kolendry, a nie jej owoce, może wysiać nasiona latem. Gdy rośliny urosną, zaleca się ścinanie pędów na wysokości około 10 centymetrów od ziemi. Potem trzeba je luźno związać i pozostawić w suchym, przewiewnym miejscu, pod zadaszeniem, aż do wyschnięcia i ususzenia, chociaż świeże liście kolendry również stosuje się jako zioła.

Zobacz poradnik: 10 najzdrowszych przypraw – jak one działają?

Kolendra w kuchni

Kolendra ma zastosowanie przede wszystkim w kuchni, m.in. meksykańskiej, gruzińskiej, tajskiej, azjatyckiej, hinduskiej. Sprawdza się zarówno jako przyprawa w postaci świeżych liści, jak i całych lub startych ziaren (dostępnych w sklepach).
Kolendra podkreśla smak potraw i nadaje im aromat. Nadaje się do pieczonych i duszonych mięs, do zup (w tym do zup kremów), sosów i dipów, sałatek i surówek, ciast, a także jako przyprawa do dań z kapusty (choćby bigosu), grochu oraz fasoli. Kolendrę, która ma urozmaicić dania gotowane czy pieczone, powinno dodawać się na końcu, ponieważ podczas obróbki termicznej kolendra szybko traci swoje właściwości.

Kolendra – właściwości zdrowotne

Kolendra dobrze wpływa na nasze zdrowie. To m.in. witamina C, kojarzona głównie z cytryną, występuje w kolendrze. Wspomaga naszą odporność, ale też wspiera układ krążenia i opóźnia procesy starzenia. Potas, też obecny w kolendrze, wspomaga pracę układów mięśniowego (w tym serca) i nerwowego. Jest również wapń, odpowiadający za mocne kości i zdrowe zęby. W kolendrze znajdują się także kumaryny, wykazujące działanie przeciwnowotworowe oraz antyalergiczne. Następne składniki, zawarte w owocach kolendry, korzystnie wpływają na nasz układ pokarmowy i trawienny, eliminując niestrawności czy wzdęcia. Chroni nasz organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Działają ponadto przeciwzapalnie, przeciwgrzybiczo, przeciwbólowo. Kolendra jest zalecana matkom karmiącym, gdyż pobudza laktację. Z kolei ciężarne nie powinny zbyt często sięgać po kolendrę, gdyż może ona wzmagać nudności, i tak często towarzyszące przyszłym mamom.

Przeczytaj również: Arnika górska i zdrowotne właściwości tego zioła 

W aromaterapii kolendra tak samo ma zastosowanie. Jej zapach działa odprężająco, uspokajająco. Poza tym melatonina, występująca w kolendrze, pozytywnie wpływa na nasz zdrowy sen. Kolendra stanowi niekiedy składnik kremów czy balsamów. Wykazuje bowiem działanie nawilżające. Olejki eteryczne, występujące w kolendrze, często wykorzystywane są zaś do produkcji maści na bóle reumatyczne oraz bóle mięśni i stawów.