Koniec przejmowania mieszkań seniorów przez firmy? Ministerstwo Sprawiedliwości szykuje dużą zmianę w umowach dożywocia

Umowa dożywocia (zwana też umową o dożywocie, rentą dożywotnią czy – potocznie – odwróconą hipoteką) pozwala oddać komuś swoje mieszkanie w zamian za wypłacane do końca życia świadczenie pieniężne lub inną korzyść, np. opiekę. Właściciel mieszkania, który podpisze taką umowę, traci prawo własności lokalu, ale może do końca swoich dni w nim pozostać.

– W zamian za mieszkanie będziesz otrzymywał dożywotnią rentę, której wysokość uzależniona jest od wartości Twojej nieruchomości (mieszkanie, dom, grunt) i Twojego wieku – wyjaśnia Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Na podpisanie umowy o dożywocie najczęściej decydują się osoby starsze, którzy chcą zapewnić sobie środki do życia, wsparcie w codziennych czynnościach albo jedno i drugie. Wiele umów dożywocia zawieranych jest przez seniorów z członkami rodziny. Zdarza się też jednak podpisywanie takich umów z firmami lub funduszami inwestycyjnymi, a w ostatnich latach zjawisko to się nasila.

Choć oddanie mieszkania w zamian za środki do życia może wydawać się dobrym pomysłem, diabeł tkwi w szczegółach. W praktyce podpisując umowę dożywocia, senior często pozbywa się nieruchomości za bezcen. Łączna kwota wypłacana na mocy umowy jest bowiem zwykle sporo niższa niż wartość rynkowa mieszkania. Właśnie to stanowi źródło zysku dla firm czy funduszy podpisujących umowy o dożywocie z osobami starszymi – pozyskując nieruchomość, firma zyskuje więcej niż wyda na świadczenie dla seniora.

Jak podaje „Rzeczpospolita”, rząd chce uniemożliwić zawieranie umów dożywocia z funduszami lub firmami, co ma lepiej chronić seniorów. Na mocy nowych przepisów zawarcie umowy dożywocia będzie możliwe wyłącznie z członkami rodziny lub najbliższymi osobami. Nie wiadomo jeszcze, kiedy nowelizacja prawa wejdzie w życie.

Planowana zmiana nie dziwi w kontekście policyjnych statystyk, według których seniorzy bardzo często padają ofiarą rozmaitych oszustw. W miarę starzenia się takie osoby nieraz stają się zbyt ufne i łatwo dają się namówić na przekazanie nieznajomym osobom pieniędzy czy podpisanie umowy, której nie rozumieją. Łatwo się domyślić, że takie ryzyko istnieje także w przypadku umów dożywocia.

– W aktualnym stanie prawnym seniorzy padają ofiarą różnych „znachorów prawnych”, zapewniających ich o nader korzystnych warunkach zbycia swojego mieszkania lub domu, aby do końca życia nie martwić się o nic. Problem w tym, jak mówi mecenas Anna Niecikowska, że nie ma prawa, które to gwarantuje – pisze „Rz”.

Blisko dekadę temu UOKiK ostrzegał, że za mieszkania seniorów firmy wypłacają zwykle kwotę odpowiadającą tylko ok. 30–40 proc. wartości nieruchomości. Nowszych oficjalnych danych brak, jednak zmiany planowane przez rząd sugerują, że również dziś seniorom oferowane są niekorzystne warunki finansowe.

Sprawdź: Dziadkowie a reszta rodziny. Kto kogo powinien wspierać?

Jak radzi UOKiK, przed podpisaniem umowy dożywocia warto dokładnie zastanowić się, czy taki krok faktycznie się opłaci. Jeśli oferowana kwota renty dożywotniej jest niska, lepszym pomysłem – z finansowego punktu widzenia – może być sprzedaż mieszkania i zakup mniejszego lub zamiana mieszkania na inne. Warto również mieć świadomość, jakie będą skutki zawarcia umowy o dożywocie.

– Zawierając umowę świadczeń dożywotnich przestajesz być właścicielem swojego domu, nie odziedziczą go także Twoi spadkobiercy; nie będzie im również przysługiwało prawo do jakichkolwiek świadczeń pieniężnych – ostrzega UOKiK.

Trzeba też pamiętać, że prawo własności mieszkania traci się już w momencie podpisania umowy, a więc senior nie będzie już mógł np. zmienić zdania i sprzedać nieruchomości. Co więcej, umowy dożywocia nie można rozwiązać inaczej niż na drodze sądowej, co jest czasochłonne i kosztowne.