Jak unikać syndromu chorego budynku

Choć jeszcze niedawno nikt specjalnie nie zaprzątał sobie głowy tym, co zjada w szynce, chlebie, słodyczach czy płatkach śniadaniowych, tak w tej chwili coraz więcej osób zwraca uwagę na to, co zawiera żywność. W taki sam sposób można podchodzić też do kwestii materiałów budowlanych. Jest to szczególnie ważne, ponieważ 4/5 życia spędzamy w różnego rodzaju budynkach, z tego większość w domu.

Dowiedz się: Jak dbać o czyste powietrze w mieszkaniu

Co będzie budowlaną swojską szynką, a co budowlaną mielonką

Przebywanie w niezdrowej przestrzeni grozi wystąpieniem zespołu chorego budynku. Jest to lista schorzeń, zebranych i opisanych przez WHO pod koniec lat 80. dwudziestego wieku. Znajdują się na niej m.in. takie dolegliwości, jak:

• zawroty głowy i omdlenia,
• podrażnienie błony śluzowej,
• przewlekły kaszel i duszności,
• astma oskrzelowa.

Schorzenia te są powodowane przez czynniki wynikające z mikroklimatu panującego w budynku:

• biologiczne (grzyby i drobnoustroje),
• chemiczne (szkodliwe substancje wydzielane przez budynek),
• radiacyjne (jonizacja powietrza poprzez promieniowanie radioaktywne), będące często następstwem złej wentylacji i słabej paroprzepuszczalności budynku.

Co zrobić, aby uniknąć syndromu chorego budynku?

Trzeba mądrze wybierać na każdym etapie budowy. Często warto szukać ekologicznych alternatyw dla powszechnie stosowanych materiałów budowlanych – nawet, gdy mieszkamy już w danym budynku.

Kluczowe dla zdrowego budownictwa są paroprzepuszczalność i wentylacja

Projektując ścianę lub dach, projektant powinien uwzględnić naczelną zasadę paroprzepuszczalności: „otwartość dyfuzyjna materiałów powinna wzrastać w kierunku zewnętrznym". Możemy to porównać do odzieży z membraną techniczną. Dobra kurtka górska będzie odprowadzała wilgoć pod postacią pary wodnej na zewnątrz, nie przepuszczając zimna do środka, natomiast w kurtce kiepskiej jakości para będzie skraplać się na jej wewnętrznej stronie.

– O ile w przypadku odzieży problemem będzie co najwyżej dyskomfort użytkownika, to w przypadku ścian trzeba się liczyć z tym, że wykraplanie się skondensowanej cieczy wewnątrz przegrody, a co gorsza na jej wewnętrznej powierzchni może spowodować zagrzybienie ściany – wyjaśnia Tomasz Mielczyński, architekt BUILDgreen Design.

Z kolei grzyb na ścianie może przyprawić mieszkańców nie tylko o nerwy związane z mało atrakcyjnym wyglądem pleśni. Przede wszystkim narażanie się na wydzielane przez nie toksyny może prowadzić od nieżytu błon śluzowych górnych dróg oddechowych, poprzez zapalenie spojówek, aż do astmy oskrzelowej. Mykotoksyny są bardzo silnym alergenem, więc wysoka paroprzepuszczalność ścian powinna być kwestią szczególnej troski, jeśli w domu mają mieszkać małe dzieci lub osoby uczulone.

Warto wiedzieć: Jak usuwać grzyby i pleśń ze ścian

Ekspozycja na promieniowanie to ryzyko zachorowania na nowotwór

Wiemy, że osoby narażone na wyższe dawki promieniowania są obarczone większym ryzykiem chorób nowotworowych. Jak się okazuje, również wybierając odpowiednie materiały do budowy możemy się przed nimi bronić.

Alternatywą dla ciemnych mieszanek betonowych na bazie surowców pochodzenia przemysłowego (w tym również odpadów hutniczych) są silikaty (elementy wapienno-piaskowe). Mieszanki betonowe z wykorzystaniem surowców pochodzenia przemysłowego mogą być źródłem promieniowania jonizującego. Powstaje ono w wyniku rozpadu pierwiastków promieniotwórczych. Stężenia izotopów radu w takich surowcach jak popioły lotne, żużel, fosfogips czy beton lekki co najmniej pięciokrotnie przewyższają te w gipsie, wapieniu czy piasku. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, stężenie radu Ra-226 w materiałach budowlanych nie powinno przekraczać 185 Bq/kg (bekereli na kilogram). W przypadku czystego żużla i fosfogipsu, zgodnie z danymi Instytutu Geologii UAM, stężenia te wynoszą odpowiednio 295 i 358 Bq/kg. 

Wapno pomocne w walce z grzybami

Wybór odpowiednich tynków również pomoże nam w poprawieniu mikroklimatu w budynku. Na przykład tynki wapienne zabezpieczą przed wystąpieniem grzybów. Tzw. produkty czysto wapienne pozwalają na swobodną dyfuzję pary wodnej. Dzięki zawartości wapna mają zasadowy odczyn, dlatego są zabójcze dla grzybów, które zdecydowanie wolą kwaśne środowisko. Tynki cementowe i cementowo-gipsowe, często zawierające domieszkę silikonu, są łatwiejsze w obróbce i tańsze, jednak nie mają tych właściwości.

– Wapno jako materiał budowlany jest dziś traktowane jako fanaberia hobbystów. Zupełnie niesłusznie – zwraca uwagę Tomasz Mielczyński. – Przez lata było ono z powodzeniem stosowane przez budowniczych. Również dzisiaj, przy pracach renowacyjnych na ścianach zniszczonych przez grzyby używa się właśnie tynków wapiennych – podkreśla.

Drewno jako wszechobecny budulec

Nie ma drugiego materiału o tak szerokim wachlarzu zastosowań w budownictwie jak drewno. Począwszy od konstrukcji, poprzez izolację i poszycie – można je zastosować na każdym etapie budowy. Często jednak jest ono poddawane chemicznej obróbce, a warto pamiętać, że odpowiednia obróbka drewna jest w stanie zastąpić impregnację.

– Wciąż tylko nieliczni architekci i cieśle wiedzą o tym, że wystarczającym środkiem przeciwogniowym i przeciwgrzybicznym jest odpowiednia obróbka drewna – wyjaśnia architekt. – Najlepsze na elementy konstrukcyjne ze względu na swoje właściwości i zawarte w nim naturalne żywice jest gładko strugane drewno modrzewiowe lub świerkowe.

Również materiały do izolacji termicznej mogą być wykonane z drewna. Jednym z nich jest wełna drzewna. Pojemność cieplna (zdolność do zatrzymania ciepła) jednego metra sześciennego wełny drzewnej jest o rząd wielkości większa niż styropianu czy wełny mineralnej. Podobnie w przypadku absorpcji pary wodnej. Metr sześcienny tego materiału jest w stanie wchłonąć ponad dziesięć razy więcej wilgoci, nie dopuszczając do skroplenia się pary (dzięki otwartości dyfuzyjnej), niż styropian czy wełna mineralna. Ma to ogromne znaczenie w przypadku domów bez wentylacji mechanicznej lub izolacji pomieszczeń, w których szczególnie zbiera się wilgoć, takich jak pralnia czy łazienka.