Jak wybudować dom energooszczędny. Doświadczenia użytkownika

Dom pasywny, o któremu poświęcony jest artykuł, jest budynkiem parterowym. Został wybudowany po naniesieniu poprawek w typowym projekcie domu z katalogu.

Budynek nie ma najlepszego wskaźnika kształtu liczonego jako A/V = 1,94 (gdzie A – to powierzchnia wszystkich przegród oddzielających część ogrzewaną budynku od powietrza zewnętrznego, gruntu oraz pomieszczeń nieogrzewanych, a V – kubatura ogrzewanej części domu). A kształt domu odbiega od standardów budynków pasywnych (powinny być one zbliżone do sześcianu).

Zobacz również: Idea domu pasywnego i domu energooszczędnego 

– Celowo zrezygnowaliśmy z piętrowego budynku, więc strych jest duży, ale nieużytkowy. W stosunku do typowego projektu zmieniliśmy całkowicie rozkład pomieszczeń i zrezygnowaliśmy z garażu, który oryginalnie znajdował się w bryle budynku. W ten sposób uzyskaliśmy dodatkowe dwa pokoje – mówi Andrzej Jurkiewicz, właściciel budynku. – Łączna powierzchnia użytkowa wynosi 167,4 m2, a wysokość pomieszczeń to 2,8 m. Nad koncepcją budowy i szczegółami technicznymi pracowaliśmy przez kilka lat.

Podstawowe parametry techniczne i wymagania dla budynku pasywnego**

• U (współczynnik przenikania ciepła) dla ścian, stropu, podłogi: 0,1–0,12 W/(m2*K),
• U dla okien < 0,9 W/(m2*K) i szyby niskoemisyjne,
• wentylacja nawiewno-wywiewna z rekuperacją o sprawności powyżej 80%,
• okna południowe o dużej powierzchni,
• przegrody o dużej pojemności cieplnej,
• zużycie energii na ogrzewanie maks. 15 kWh/m2rok,
• zużycie całkowite energii do 120 kWh/m2rok,
• współczynnik A/V < 0,7

Zobacz: Wybór projektu domu energooszczędnego: czym się kierować 

Warunki klimatu wewnętrznego (budynki klasy A wg PN-EN 15251)

• temperatura powietrza: 20–22°C zimą i 23–25°C latem,
• wilgotność względna 35–55%,
• maksymalna prędkość powietrza z nawiewników 0,2–0,4 m/s,
• średnie temperatury przegród nie powinny się różnić więcej jak o 2°C w stosunku do temperatury powietrza,
• preferencja oświetlenia naturalnego,
• budynek o dużej szczelności (dla próby n 50 < 0,6 wymiany/h),
• brak mostków termicznych,
• wymiana powietrza 0,3–2,0 wymian/h.

Z czego wybudowano "prawie pasywny" dom pod Opolem, jak go żartobliwie określają właściciele:

1. Ściany zewnętrzne – wykonano jako dwuwarstwowe, z pustaka ceramicznego (porothermu) o grubości 25 cm i izolacji termicznej ze styropianu „szarego" o grubości 25 cm. Pustak ceramiczny to materiał w pełni naturalny, który ma sporą pojemność cieplną, okazał się też najtańszym (tańszym także od betonu komórkowego), choć sprowadzony był z Niemiec.
2. Fundament – wykonany został z bloczków żwirobetonowych ocieplonych styrodurem o grubości 12 cm. Na fundamencie najpierw ułożono rząd bloczków z betonu komórkowego, a dopiero na tych bloczkach zabudowano ściany z pustaków ceramicznych. Chodziło o to, aby odizolować „zimne" ściany fundamentowe od „zimnych" ścian z pustaka ceramicznego, który wprawdzie ma stosunkowo dobre właściwości izolacyjne, ale tylko przy poziomym przepływie ciepła; na styku fundament/ściana wystąpić mogło znaczne wychładzanie ścian przez „zimny fundament". Zastosowanie bloczków z betonu komórkowego eliminuje ten problem. Takie rozwiązanie, zdaniem właścicieli, należy stosować także dla innych „zimnych" ścian. Należy pamiętać, aby rząd bloczków z betonu komórkowego znajdował się, co najmniej 30 cm nad powierzchnią gruntu.
3. Podłoga na gruncie – składa się z płyty betonowej o grubości 7–8 cm wylanej na zagęszczonym piasku i żwirze, ocieplonej styropianem o grubości od 8 do 12 cm i pokrytym wylewką betonową o grubości ok. 4–5 cm. W porównaniu z „zalecanymi" standardami wykonania podłogi w budynkach pasywnych, jest ona znacznie „odchudzona", ale również znacznie tańsza (ok. trzykrotnie). Zdaniem właścicieli warto jednak stosować grubszą warstwę styropianu (ok. 25 cm), zwłaszcza wtedy, gdy stosujemy ogrzewanie podłogowe. Posadzka i podkład betonowy, w którym zatapiane są maty grzewcze elektryczne lub inny rodzaj instalacji grzewczej (np. instalacja wodna) rozgrzewają się do temperatury ok. 28–30°C, więc i straty przez tę podłogę będą większe niż liczone do standardowych 20°C. Jeżeli jednak, ktoś nie stosuje ogrzewania podłogowego, to standardowe 10–12 cm ocieplenia podłogi można zastosować. Podłoga wykonana została z deski dębowej (3 cm) lub terakoty (łazienki, kuchnia, przedpokój, spiżarnia, pralnia).
4. Strop – typu „teriva" ocieplony został styropianem i wełną mineralną o grubości 30 cm (wełnę stosowano w miejscach trudno dostępnych lub w miejscach, gdzie docinanie styropianu byłoby kłopotliwe i pracochłonne). Na styropianie ułożono płyty OSB i płyty paździerzowe.
5. Okna – w budynku zamontowano okna z PVC trzyszybowe, pięciokomorowe o współczynniku przenikania ciepła U jak dla budynków pasywnych (U całego okna mniejsze od 0,8 W/(m2K)).
6. Dach – więźba dachowa jest drewniana, a pokrycie jest z dachówki ceramicznej (dach nieocieplony).

Warto przeczytać: Projekt domu: lepszy z katalogu, czy indywidualny 

Ile kosztowała budowa takiego domu energooszczędnego

Państwo Jurkiewiczowie obalili też mit, że wykonanie takiego budynku jest droższe o ok. 20–30% od domu tradycyjnego.
– Stosując odpowiednie rozwiązania techniczne, można uniknąć dużych kosztów budowy takiego budynku – przekonuje Andrzej Jurkiewicz. – Być może w zużyciu energii dla ogrzewania, nie osiągniemy wymaganych 15 kWh/(m2rok), ale do 20 kWh/(m2rok) na pewno się zbliżymy. Udało się jednak osiągnąć bardzo dobry wynik całkowitego zużycia energii w budynku (łącznie z podgrzewem wody użytkowej i zasilaniem w energię elektryczną) – wynosi niecałe 100 kWh/(m2rok). 

Zobacz: Niższy kredyt za energooszczędny dom

Koszt całkowity budowy tego domu, w cenach z lat 2008–2009 wynosił 400 000 zł. A trzeba podkreślić, że budynek zużywa ok. 6–ciokrotnie mniej energii do ogrzewania i produkcji ciepłej wody użytkowej niż budynek tradycyjny.