Materiały elewacyjne, czyli jak i czym otulić nasz dom

Kolor elewacji to oczywiście nie wszystko, co decyduje o charakterze domu. Przyjrzyjmy się materiałom stosowanym do wykonania elewacji budynku.

Za podstawowy materiał elewacyjny można uznać budulec, z jakiego wzniesiony jest dom. Problem w tym, że cegła, pustaki, prefabrykaty betonowe nie zawsze są estestyczne. Nieciekawe są zwłaszcza nieregularne spoiny, z których wyziera zaprawa murarska. Jeśli nawet inwestor stawia budynek nie kalkulując w kosztach w wykończenia elewacji, później i tak decyduje się na nią. Powody są różne: własne poczucie estetyki, uwagi rodziny, sąsiedztwo piękniejszych budynków.

Cegła elewacyjna: ceramiczna, klinkierowa i silikatowa

Wracając do korzeni, czyli do cegły, z której w Polsce buduje się od wczesnego średniowiecza (oczywiście poczynając od kościołów, zamków i murów miejskich), powinniśmy zwrócić uwagę na jej współczesne odmiany. Mowa o ceramicznych cegłach elewacyjnych zwanych cegłami licowymi, cegłach klinkierowych oraz cegłach silikatach (wapienno-piaskowych).

Cegły licowe i klinkierowe charakteryzują się bardzo niewielką nasiąkliwością (szczególnie te drugie, których wszystkie boki są spieczone, ewentualnie zeszkliwione). Są też niepalne i nie blakną nawet pod wpływem silnej ekspozycji słonecznej. Obie odmiany mogą być pełne lub drążone.

Taki rodzaj materiałów elewacyjnych sprawdza się najlepiej w domach wznoszonych w technologii ścian trójwarstwowych. W tym przypadku warstwą trzecią, zewnętrzną jest właśnie cegła elewacyjna, która chroni warstwę izolacji termicznej przed uszkodzeniami i działaniem czynników atmosferycznych. Takie wykończenie elewacji należy uwzględnić już na etapie projektowania budynku, ponieważ warstwę elewacyjną (stanowiącą dodatkowy mur) trzeba oprzeć na fundamencie, który powinien mieć odpowiednią szerokość.

Architekci podkreślają, że elewacja z cegły nie powinna być przypadkowym wyborem właściciela domu. Powinna uwzględniać kształt, bryłę budynku, a przede wszystkim jego umiejscowienie i nawiązanie do krajobrazu i architektury otaczających zabudowań. Elewacja ceglana zdecydowanie lepiej komponuje się w pobliżu starych murów miejskich czy choćby w pobliżu tradycyjnych, solidnych domów ceglanych wznoszonych w dawnym zaborze pruskim (Pomorze, Warmia i Mazury, Górny i Dolny Śląsk). Pewnym kompromisem może być okładzina ceglana sięgająca tylko na pewną wysokość ściany – np. wykonanie z niej części cokołowej, ewentualnie tylko jedna ściana pokryta w całości cegłą.

Cegły silikatowe wykonuje się z wapna i piasku. To także, podobnie jak glina, materiały naturalne. Zaletą silikatów jest faktura powierzchni przypominająca łupany kamień. Silikaty dostępne są w kilku kolorach (biały, żółtym, zielonym, czerwonym, grafitowym), a dodatkowo elewacje z nich wykonane można malować.

Kamienie elewacyjne

Cenionym, pięknym i trwałym materiałem elewacyjnym jest kamień. Ten budulec podkreśla prestiż właściciela domu i jego gust, a niekoniecznie jego surowy charakter. Zastosowanie kamienia na elewację przedłuża żywotność budynku. Pamiętajmy, że to właśnie z niego (początkowo polnego, potem obrabianego – licowanego) wznoszono pierwsze romańskie kościoły i podstawy murów zamkowych.

Znawcy tematu przestrzegają, by kamienna elewacja domu, bądź jej kamienne detale, nie były jedynymi tego typu elementami w architekturze całej nieruchomości. Dla równowagi kamień elewacyjny powinien zostać użyty także do budowy muru lub płotu okalającego teren, elementów tzw. małej architektury, tarasu, nawierzchni ścieżek w ogrodzie itp.

W elewacjach domów używa się różnych kamieni, od granitu poczynając. Ta skała jest niezwykle wytrzymała, twarda, nienasiąkliwa, a także odporna na wszystkie warunki atmosferyczne. Granit można łupać i szlifować, więc uzyskanie interesującej nas formy – pierwotnej surowej lub gładkiego lica – nie stanowi większej trudności. Gama kolorów granitu jest stosunkowo duża – od szarości po brąz, czerwień, a nawet żółć i zieleń.

Przeciwieństwem granitu jest wapień – skała miękka, porowata, mało odporna na uszkodzenia mechaniczne i na warunki atmosferyczne. Mimo to, wapień stosowany jest jako okładzina ścian. Decyduje o tym zwłaszcza estetyka takiego rozwiązania, a także mniejsze koszty.

Podobne właściwości ma piaskowiec. Jeśli jest polerowany, zwiększa się jego odporność na wilgoć. Mrozu się "nie boi".

Elewacja może być wykonana również ze sztucznego kamienia, który jest lżejszy i tańszy od naturalnego. Dostępne na rynku produkty wiernie imitują naturalny budulec.

Elewacja drewniana

Zastosowanie drewna na elewacji może świadczyć o unikalnym charakterze naszego domu. Najciekawiej prezentują się panele drewniane, ale równie dobrze można zastosować sklejkę wodoodporną. Zaletą elewacji drewnianej jest jej niewielka cena i lekkość konstrukcji. Po kilkunastu latach eksploatacji można ją stosunkowo łatwo wymienić. Właściwa konserwacja przedłuża jej żywotność.

Tynki zewnętrzne

Na elewacji domu możemy zastosować też tynk. Podobnie jak opisane już materiały elewacyjne, chroni ściany zewnętrzne przed warunkami atmosferycznymi, stanowi izolację akustyczną i dobrze wygląda.

Tradycyjny tynk grubowarstwowy może być cementowy lub cementowo-wapienny (z zaprawy cementowej z dodatkiem wapna, piasku i wody, ewentualnie emulsji kontaktowej). Najbardziej popularną i sprawdzoną technologią murarską jest narzucanie masy tynkarskiej kielnią i wyrównywanie. Zamiast głowić się nad rodzajem i proporcjami składników tynkarskich, można kupić gotowe mieszanki i to w różnych kolorach. Wystarczy wymieszać je z odpowiednią ilością wody i przystąpić do tynkowania. Niekoniecznie ręcznie, jako że nowoczesne mieszanki nadają się do tynkowania za pomocą agregatu tynkarskiego (tzw. metodą natrysku).

Do wykańczania ścian ocieplonych wełną mineralną lub styropianem (tzw. Bezspoinowym Systemem Ocieplania) stosuje się tynki cienkowarstwowe, które w porównaniu z tradycyjnymi dostępne są w szerszej gamie kolorystycznej i wielu fakturach. Dostępne są tynki cienkowarstwowe: mineralne, żywiczne (polimerowe), silikatowe (krzemianowe), silikonowe i silikonowo-żywiczne. Każdy z nich jest odporny na deszcz i paroprzepuszczalny, dlatego ściana może "oddychać" (uwaga: mniej pary wodnej przepuszczają cienkowarstowowe tynki żywiczne, w związky z czym nie należy stosować ich na starym paroprzepuszczalnym tynku). 

Malowanie elewacji domu

Elewacje można malować, choć mało komu przyszłoby do głowy, by pociągnąć farbą np. kamień czy cegłę. Najczęściej maluje się elewacje otynkowane.

– Na elewacjach powinno stosować się maksymalnie trzy kolory – wyjaśnia Alicja Giersz, product manager w firmie Selena. – Barwa dominująca musi być dostosowana do mniejszych elementów, takich jak okna czy ornamenty.