Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła: wady i zalety

Niektóre osoby budując własny dom zastanawiają się nad montażem wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła (rekuperacja). Wszystko dlatego, że trwa moda na zdrowy dom. 

Rekuperacja jednak, oprócz zdecydowanie mocnych stron, ma również słabe – warto o nich wiedzieć przed podjęciem decyzji o jej ewentualnym montażu.

Co przemawia przeciw rekuperacji

Koszty inwestycyjne
Rekuperację robimy zamiast wentylacji grawitacyjnej. Dlatego cała wartość systemu nie stanowi 100% naszych kosztów. Odejdą wydatki związane z wybudowaniem niektórych kominów lub nawet z ich likwidacją, montażem kominków dachowych. Jeżeli wcześniej byliśmy zdecydowani na okna z mikronawiewnikami, rezygnacja z ich zakupu to dodatkowa oszczędność. Niektóre okna w domu z rekuperacją mogą być nieotwieralne (można skrzydła wymienić na tzw. szklenia stałe, które są tańsze). Nie mniej jednak inwestycja w rekuperację kosztuje: kanały (najlepiej stalowe, sztywne), urządzenie (rekuperator). Do tego usługa (nie polecamy wykonywać rekuperacji na własną rękę) i z budżetu znika co najmniej 12 tysięcy złotych.

Ile kosztuje eksploatacja
Koszty eksploatacyjne to rachunki za prąd. Rocznie rachunek za energię powiększy się o ok. 180 zł. To niewiele, ale trzeba o tym pamiętać rozważając zakup. Wydamy również na serwis – raz w roku ok. 300–350 zł. To  konieczne, gdyż serwisant oprócz umycia wymiennika w rekuperatorze, sprawdzi działanie całego systemu i wymieni filtry. Filtry jednak trzeba najczęściej wymieniać co 3–4 miesiące, więc trzy razy w roku poniesiemy dodatkowy koszt po ok. 50 zł.

Zalety mechanicznej wentylacji z odzyskiem ciepła

Stały dostęp do świeżego powietrza w domu
Niezależnie od warunków atmosferycznych powietrze w domu wymieniane jest na bieżąco. Tym sposobem uwalniamy domowników od dwutlenku węgla, wilgoci, alergenów, związków chemicznych.

Oszczędności eksploatacyjne na ogrzewaniu
Opłaty za ogrzewanie w zimie spadają o co najmniej 30% (w zależności od termoizolacji domu) aż do 50%. Oznacza to, że w najmniej optymistycznym wariancie zamiast 1000 zł zapłacimy 700, co w sezonie grzewczym da nam oszczędność około 1200 zł.

Oszczędności na wielkości grzejników lub pętlach ogrzewania podłogowego
W domu z rekuperacją jest dużo niższe zapotrzebowanie na ciepło, średnio o 45%. Oznacza to kolejne oszczędności na poziomie inwestycji w system grzewczy – ważne podczas stawiania nowego budynku.

Zobacz również: Rekuperacja: odzysk ciepła obniżający koszty ogrzewania  

Utrzymywanie w czystości powietrza w domu
Do filtrowania świeo zaciąganego z zewnątrz powietrza służy w rekuperatorze filtr powietrza. Chroni on wymiennik rekuperatora i kanały przed zabrudzeniem oraz oczyszcza nawiewane powietrze. Dodatkowo możemy pokusić się o montaż urządzenia jonizującego powietrze. Usunie z domu bakterie, wirusy, roztocza, zarodniki pleśni i grzybów oraz jony dodatnie – odpowiedzialne w dużej mierze za ból i zawroty głowy (produkowane przez np. sprzęt elektroniczny).

Zdrowie i komfort mieszkania
W domu jest ciągły dopływ świeżego powietrza, dlatego pozbywamy się przeciągów (nie ma już potrzeby intensywnego przewietrzania pomieszczeń). Nie narażamy się na komary (można zamknąć okna przed zmierzchem bez ryzyka powstania zaduchu). Dzięki obniżeniu wilgotności powietrza nie powinny wystąpić pleśnie i grzyby. Nie mamy też problemu z zaparowanym lustrem w łazience po kąpieli. Wentylacja mechaniczna pozwala również na szybkie i skuteczne pozbycie się intensywnych zapachów po robieniu aromatycznych dań.

Czego możesz obawiać się inwestując w rekuperację

Czyszczenie kanałów
Z czasem kanały wentylacyjne stają się zabrudzone. Ma to miejsce co około 8–15 lat. Zależy to od jakości powietrza zewnętrznego, wewnętrznego, sposobu eksploatacji systemu oraz prawidłowości jego zaprojektowania i wykonania. Po tych latach należałoby przeprowadzić kontrolę czystości kanałów. Robią to firmy wyposażone w sprzęt specjalistyczny z kamerami – poruszają się w kanałach i przekazują do odbiornika obraz ich wnętrza.W razie potrzeby do kanału wprowadzane są specjalne szczotki, które mechanicznie czyszczą kanał, a wszystkie zabrudzenia wyciągane są na zewnątrz urządzeniem działającym na zasadzie zbliżonej do odkurzacza. Takiego czyszczenia nie da się przeprowadzić na kanałach miękkich, tzw. fleksach (szczotki po prostu zniszczyłyby je). W takim przypadku ratować się można innymi metodami czyszczenia, np. lampami bakteriobójczymi, które w pewnym zakresie pomogą. O dodatkowym wspomaganiu samoistnego oczyszczania się kanałów można pomyśleć na etapie inwestycyjnym. Dokupuje się specjalne urządzenie jonizujące powietrze, które wpływa nie tylko na czystość powietrza wewnętrznego, ale w znacznym stopniu wspomaga ochronę wnętrza kanałów przed osadzaniem się zanieczyszczeń.

Awarie urządzeń też się zdarzają
Awarie mają miejsce najczęściej w systemach, na których ktoś wcześniej próbował zaoszczędzić – np. na urządzeniach, czy instalacji. Poprawki mogą dużo kosztować. Dlatego na etapie inwestycji warto rozsądnie podejść do tematu zakupu. Na urządzenia producenci dają 24 miesiące gwarancji, na instalację nawet 10 lat. Średni czas żywotności rekuperatora liczy się na około 10–15 lat.

Przerwy w dostawie energii elektrycznej 
Chwilowe braki prądu nie powinny martwić. Gdy prądu nie będzie, rekuperator przestanie działać, więc nie będzie ani wywiewał, ani nawiewał świeżego powietrza. Sytuacja będzie przypominać taką, jaka na co dzień jest w domach wyposażonych w wentylację grawitacyjną. Zawsze pomaga wtedy rozszczelnienie (gdy bardzo zimno), uchylenie (gdy cieplej) czy wręcz otwarcie okien (gdy temperatura na zewnątrz jest komfortowa). Zwrócić warto uwagę, że przy przerwie w dostawie prądu nie będzie działać również większość urządzeń domowych: czajnik, mikrofalówka, piekarnik, piec, odkurzacz, oświetlenie. W regionach, gdzie przerwy są częste, inwestorzy decydują się na instalacje agregatów prądotwórczych.

Hałas
Nawet dla najbardziej wrażliwych osób praca wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła nie jest słyszalna (nawet w nocy).  Jednak wentylatory rekuperatora oraz przemieszczające się w kanałach powietrze wydają dźwięki. Producenci urządzeń podają najczęściej wartości zmierzone w odległości 1 m od rekuperatora w kanałach. Najczęściej nie przekraczają one – kiedy urządzenie ustawione jest na najniższym biegu – dźwięku na poziomie około 35 dB (A).
Jest to poziom hałasu, jaki generują najcichsze dostępne obecnie na rynku lodówko-zamrażarki (można go też porównać do dźwięku szmerów w domu lub rozdzierania papieru). Uwaga! Rekuperator najczęściej umieszczamy z dala od salonu i sypialni: w garażu, pomieszczeniu gospodarczym lub na poddaszu nieużytkowym, więc dźwięk, z jakim pracuje, ma niewielkie szanse na przedostanie się do naszych uszu.

Nie dajmy się jednak zwieść najniższym wartościom, bo wraz ze wzrostem intensywności wentylacji, wzrasta dźwięk pracy wentylatorów. Najczęściej będziemy korzystać z około 50% jego wydajności. Osiągniemy wtedy natężenie hałasu około 47 dB (poziom równy szumowi w biurach).

Zwróćmy jednak uwagę na indywidualny odbiór pracującego systemu wentylacji mechanicznej w pomieszczeniach, w których przebywamy, tj. w pokojach i sypialniach. Tu należy uwzględnić, czy firma projektująca system odpowiednio obliczyła wszystkie parametry zapotrzebowania pomieszczeń na powietrze wentylacyjne oraz dobrała do tego właściwe średnice kanałów oraz powiązała to z prędkościami przepływu powietrza, które z jednej strony są minimalne (by właśnie nie generować hałasu), ale z drugiej zapewniają komfort wentylacyjny.
Przyczyną niepotrzebnego hałasu może być także dobór zbyt małej centrali do danego zapotrzebowania. Na komfort pracy centrali (i jej użytkowników) duży wpływ ma odpowiednia regulacja systemu, która zakłada również zmniejszenie intensywności wentylacji w godzinach nocnych. We właściwie zaprojektowanych instalacjach wentylacyjnych znajdziemy również dodatkowe elementy tłumiące, czy to tłumiki montowane zaraz za centralą, czy puszki rozprężne, które dzięki rozprężeniu powietrza i zmniejszeniu prędkości jego przepływu ograniczają jakiekolwiek ryzyko wystąpienia hałasu na elementach nawiewnych, tj. przy anemostatach.

Trudność w wyborze odpowiedniej ekipy instalacyjnej
Jak przy całym procesie budowy domu i tu oszczędzanie może zaszkodzić. Jak wybrać ekipę, która z jednej strony nie popełni rażących błędów, a z drugiej instalację wykona w rozsądnej cenie? Przede wszystkim warto zadbać o wykonanie projektu, czyli wszystkich niezbędnych obliczeń. Dobre firmy instalatorskie wykonują go w cenie usługi, ale wykonują, a inwestor otrzymuje go na papierze. Druga rzecz to zadbanie, by ekipa wykonawcza całą instalację zrobiła na jego podstawie, tj. trzymała się wytycznych w nim zawartych. Warto wziąć pod uwagę, od ilu lat firma działa na rynku i ile przez ten czas wykonała instalacji. Z każdą wykonaną instalacją zmniejsza się ryzyko popełnienia błędu właśnie na naszej budowie. Jeżeli wzięcie do rekuperacji ekipy od centralnego ogrzewania ma wygenerować oszczędności na poziomie kilku tysięcy złotych – bądźmy niemal pewni, że ich błędy kosztować będą o wiele więcej.