Wysyp opieniek w lasach. To smaczne grzyby, ale nie pomyl ich z hełmówką, maślanką, ani łuskwiakiem. Jak wyglądają te grzyby i gdzie rosną?

Katarzyna Laszczak
Katarzyna Laszczak
Wideo
od 16 lat
Opieńki to grzyby późnej jesieni. W tym roku ich wysyp przypadł na listopad. Świetnie nadają się na różne przetwory, m.in. do marynowania. Jednak, jeśli chcemy zbierać te grzyby, musimy wiedzieć, jak wygląda opieńka miodowa i ciemna oraz gdzie ich szukać. Trzeba także poznać gatunki, które są do nich podobne z wyglądu, ale trujące lub niejadalne. Sprawdź, z czym nie pomylić opieniek.

Spis treści

Wysyp opieniek. Kiedy rosną te grzyby?

Opieńki to grzyby cenione przez wielu smakoszy. Kojarzą się z późną jesienią, bo można je zbierać nawet w listopadzie, choć pojawiają się już we wrześniu. Najczęściej ich wysyp przypada na przełom października i listopada. W tym roku musieliśmy czekać aż do listopada.

W Polsce popularne są dwa gatunki opieniek: miodowa i ciemna. Miodowa jest bardziej ceniona, ale częściej można spotkać ciemną.
W Polsce popularne są dwa gatunki opieniek: miodowa i ciemna. Miodowa jest bardziej ceniona, ale częściej można spotkać ciemną. stux/pixabay.com

Najczęściej występują dłużej niż inne popularne grzyby jadalne, takie jak borowiki czy koźlarze.

Gdzie rosną opieńki?

Opieńki, zgodnie z tym, co sugeruje ich nazwa, często rosną na pniach drzew, zarówno tych ściętych, jak i jeszcze rosnących. W przypadku tych ostatnich, niestety szkodzą im. Niekiedy wyrastają z korzeni drzew, ukrytych pod ziemią, więc wyglądają, jakby rosły po prostu w podłożu. Opieńki są pospolite w środkowej i północnej Europie (ale też na innych kontynentach). Mogą występować nie tylko w lasach, ale też parkach czy ogrodach. Rosną na drzewach iglastych i liściastych różnych gatunków. Zwykle tworzą duże skupiska, a trzony grzybów często są ze sobą zrośnięte po kilka, a nawet kilkanaście sztuk.

Popularne gatunki opieniek

Opieńki mają kilka gatunków, choć ich dokładne odróżnienie to zadanie dla specjalistów (do stosunkowo niedawna nie w ogóle nie wydzielano ich jako osobnych taksonów). Najbardziej znana jest opieńka miodowa (tej nazwy używa się również jako nazwy zbiorczej kilku gatunków), ale bardziej powszechnie od niej występuje opieńka ciemna, zwana też opieńką pospolitą. Jest także kilka innych, jak opieńka żółtawa czy północna.

Jak wygląda opieńka miodowa i ciemna?

Opieńki miodowe (i inne ich gatunki) to grzyby blaszkowe. Kapelusz z wierzchu ma miodową barwę i jest pokryty drobnymi, ciemnymi łuseczkami. Są one najbardziej widoczne u młodych grzybów, u starszych występują głównie w centralnej części, a końcu całkiem zanikają. Blaszki u młodych grzybów są jasne, u starszych ciemniejsze, mogą być na nich widoczne plamy. Trzon opieńki jest najczęściej w odcieniach jasnego brązu. Charakterystyczny jest pierścień znajdujący się poniżej kapelusza (to pozostałość błoniastej osłony, występuje u młodych owocników). Na trzonie mogą występować jasne „kłaczki”.

Opieńka ciemna różni się przede wszystkim ciemniejszym kolorem oraz większym zagęszczeniem łuseczek na kapeluszu oraz „kłaczków” na trzonie (mogą występować razem z łuseczkami).

Czy opieńka jest trująca?

Opieńki to grzyby jadalne, jednak bywają uważane za ciężkostrawne. Na surowo mogą być szkodliwe – w każdym przypadku zaleca się ich obróbkę termiczną (wstępne obgotowanie z odlaniem wody). Najlepiej zbierać młode kapelusze, które są najsmaczniejsze. Trzony są łykowate i twarde, mają mniejsze walory smakowe.

Grzyby trujące podobne do opieńki

Niestety jest kilka grzybów niejadalnych, a nawet trujących, które są podobne do opieniek. Trzeba mieć świadomość, że nie każdy jesienny grzyb rosnący na pniach lub w ich pobliżu jest opieńką. Niektóre pomyłki mogą mieć tragiczne skutki, łącznie z ciężkim zatruciem, a nawet śmiercią. Na jakie grzyby uważać? Niebezpieczna jest przede wszystkim:

  • maślanka wiązkowa – te grzyby tworzą skupiska na pniach, podobnie jak opieńki. Ich kapelusza z wierzchu są żółte, a w centralnej części pomarańczowe lub brązowawe. Nie występują na nich łuseczki. Trzony są stosunkowo długie i smukłe, z niezbyt wyraźnym lub w ogóle niewidocznym pierścieniem. Blaszki są żółtawe, mogą też mieć zielonkawe zabarwienie. Maślanki wiązkowe mają gorzki smak. To grzyby, które powodują ciężkie zatrucia pokarmowe.
  • hełmówka jadowita – rośnie w grupach, najczęściej również na pniach i innych elementach obumarłego drewna. Jest stosunkowo niewielka – kapelusz może mieć średnicę do 5 cm. Ma kolor od żółtego lub beżowego do brązowego lub czerwonobrązowego. Intensywność barwy zależy w dużym stopniu od wilgotności – im grzyb jest bardziej mokry, tym ciemniejszy. Powierzchnia jest gładka, bez łuseczek. Blaszki są niezbyt gęsto ułożone, brązowawe. Na trzonie są widoczne jaśniejsze włókienka, szczególnie poniżej pierścienia, który może zanikać. To grzyb trujący, potencjalnie nawet śmiertelnie (zawiera amanitynę, czyli tę samą substancję, która występuje np. u niektórych muchomorów, np. sromotnikowego).

W lasach jesienią występuje też łuskwiak nastroszony. To grzyb bardzo podobny do opieńki, ale niejadalny (jest gorzki i łykowaty). Jest masywniejszy, ma też znacznie wyraźniejsze i trwałe łuseczki (u opieńki można je zetrzeć palcem, często też „schodzą” podczas mycia).

Zobacz, jak wyglądają opisane grzyby

Chcesz zbierać grzyby? Rób to bezpiecznie!

Ten artykuł nie może być podstawą do identyfikacji grzybów. Zwraca tylko uwagę na bardzo podstawowe i ogólne cechy opieniek oraz grzybów niejadalnych i trujących, które są podobne do nich. Jeśli chcemy zacząć zbierać grzyby, zacznijmy od przygotowania się i zdobycia wiedzy z profesjonalnych publikacji (np. atlasów grzybów), korzystajmy z dedykowanych grup w mediach społecznościowych, a wszelkie wątpliwości rozstrzygajmy na niekorzyść znalezisk (jeśli nie jesteśmy pewni grzyba, wyrzućmy go, a jeszcze lepiej – w ogóle nie zbierajmy). Niestety wśród smacznych, zdrowych i jadalnych grzybów są też gatunki trujące, a lekceważenie tego faktu, wynikające z mody na zbieranie grzybów, sprawia, że ryzykujemy zdrowiem, a nawet życiem.

W Polsce popularne są dwa gatunki opieniek: miodowa i ciemna. Miodowa jest bardziej ceniona, ale częściej można spotkać ciemną.

Wysyp opieniek w lasach. To smaczne grzyby, ale nie pomyl ic...

Przechowywanie w ogrodzie

Materiały promocyjne partnera
Dodaj firmę
Logo firmy Główny Inspektorat Sanitarny
Warszawa, Targowa 65
Autopromocja

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na regiodom.pl RegioDom